Balantze linguistikoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Imagen1Sarri garrantzizkoa da jakitea izen bakoitzaren atzean zein kontzeptu izkutatzen dugun. Izenak izana zor. Izanak izena du. Garai batean, ziklo baten amaieran, balantzea egin ohi genuen. Egun, ez… egun, memoria egiten dugu: oroit-idazkia. Balantzea ekonomizistegia da, antza.

Halaxe da. Balantzea da negozio baten aktiboa eta pasiboa parez pare jartzea, negozioaren egoera zein den aztertzeko. Balantzea prozesu edo egoera bateko zirkunstantzien eta faktoren ikerketa konparatiboa da, prozesuaren balizko bilakabidea aurreikusteko. Balantze bat bi zutabetan irudikatzen dugu: aldeko faktoreak eta kontrakoak; alde sendoak eta ahulak. Balantze batek aukera ematen du begiratu bakar batean non gauden ikusteko.

Kataluniako Plataforma per la llengua elkarteak lan interesgarria argitaratu berri du, izenburu luze-luzea badu ere:

Balances lingüístiques entre el català i el castellà en les pràctiques institucionals i en els reconeixements legals de l’estat espanyol. Llibre blanc sobre el tractament del català respecte al castellà a l’estat espanyol. Balances Lingüístiques (pdf)

Azterketa konparatibo bat da, hainbat arlotan gaztelaniaren eta katalanaren arteko balantzea egiten duena: a) estatuaren oinarri linguistikoak; b) estatuaren irudi instituzionala, herritarrekiko harremanak, eta hizkuntzaren erabilera territoriala; c) enpresa publikoak; d) Europar Batasuna eta hizkuntzaren proiekzioa nazioartean; e) irakaskuntza; e) justizia; f) hedabideak; g) enpresa eta kontsumoa. Orotara 113 kasu adierazgarri aztertzen ditu.

Egileen ustez, katalanaren tamaina eta bizitasun bereko beste hizkuntzekin alderatuta, erabat anomaloa da katalanak bizi duena. Tamalez, eta estatuaren partetik borondate gutxi ikusten dute “erregimen linguistiko” anomalo hori gainditzeko.

Soziolinguistika eskuliburu bat, Valentziatik

-n -kargitaratuta
Erantzun

13016Aurreko sarreran Toni Mollà-ren erreferentzia erabili dut Valentziako hizkuntza egoeraz hitz egiteko. Toni Mollà-k Manual de Sociolinguistica liburua argitaratu zuen 2002an. Duela gutxi liburu horren laburpena eta iruzkina ageri da Revista Valenciana de Filologia aldizkarian, honako artikulu honetan:

SARAGOSSÀ, Abelard (2014): «Valencià i valencianisme en el Manual de sociolingüística de Toni Mollà», Aula de Lletres Valencianes. Revista Valenciana de Filologia, 4, p. 381-441

Hiru ideia egin zaizkit deigarri

Bat

Liburuak soziolinguistikaren ikuspegi kokatua eta konprometitua ematen du. Artikuluan esaten den bezala, liburua ez da teorian trabatzen den teknikari baten lana, baizik eta errealitatearekin konprometitua dagoen intelektual batena. Lan objektiboa da, baina konprometitua.

Bi

Hizkuntza komunitatea kontzeptu zentrala da. Bere ustez, hizkuntza komunitate baten elementu gakoak objektiboak zein subjektiboak izan daitezke. Objektiboak dira hizkuntza komuna izatea, hiztunak hizkuntza horretan eraginkorki komunikatzeko gai izatea, eta hizkuntza hori jendartean erabilgarria izatea.

Subjektiboak dira: (1) jarrera linguistikoak (mutur batean harrotasuna eta leialtasuna, eta bestean autogorrotoa), (2) erabilera-arauak, komunitate horretako kideen arteko harremana hizkuntza horretan izatea ahalbidetuko dutenak, eta (3) hizkuntza horri lotutako mundu sinboliko partekatua, komunitatea  bera errepresentatzen duena.

Elementu objektibo eta subjektiboen konbinazioak hiztunak kohesionatu, eta kontzientzia linguistikoa sortzen du.

Jarrerei arreta berezia ematen die, eta printzipio soziologiko klasiko bat gogora ekartzen du: “Si els homes defineixen unes situacions com a reals, aquestes situacions són reals en les seues conseqüències”

Hiru

Normalizazioari begira ere, hiru puntu azpimarratzen ditu: (a) funtsezkoa da hizkuntza komunitatea kohesionatzea; (b) normalizazio-proiektua jendartea bera modernizatzeko egitasmo batekin batera aurkeztu behar da; (c) lehen-lehen mailako hiru lehentasun aipatzen ditu: irakaskuntza, komunikabideak eta administrazioa. Edonola ere, arrakasta jendarteko atxikimenduak bermatuko duela uste du, eta ez horrenbeste erabaki administratiboek.

Hizkuntza gatazkaz hitz egiten du, eta gatazka agerian jartzeko beharra nabarmendu, “gatazka latentea denean, normalitatearen partetzat hartzen baita; eta kolokan jartzen ez bada, inbisibilizatu egiten baita”.

El nostre, valencià; el català, de tots

-n -kargitaratuta
Erantzun

DSC02971Gazte(ago) ginela arbuiatu izan ditugun opor-moldeetara makurtu izan gara azken urteotan. Umeak… badakizue 😉. Eguzkia, hondartza, hotela, piszina… Marc Augé antropologoaren lana gogoratzen duzue? Ez-lekua kontzeptua sortu zuen trantsitorioak izategatik lekua izena merezi ez duten lekuak izendatzeko. Leku antropologikoak dira, Augè-ren ustez, harremanetarako espazioak direnak, berezko identitatea dutenak, alegia. Ez-lekuak bestelakoak dira. Ez-lekuak dira, esate baterako: autopistak, hotelak, aireportuak edota supermerkatuak… Hondartzak ere… susmoa dut hondartzek ere badutela ez-lekua izatetik asko.

Valentziatik gertu egon gara. Hoteletik hondartzarako bidean, amona bat zetorren gure atzetik, 3-4 urteko bilobarekin. Elkarrekin hizketan ari dira. Atzera begiratu dugu, hau entzundakoan: “Xiquet, parla valencià”. Kontxo… borroka bera hemen ere! Portzierto… Ohartu zarete? Soziolinguistika katalanak garrantzi handia izan du gurean… baina valentziarrak izan dira gure erreferente nagusiak: Aracil, Ninyoles…

Oporretara etorri aurretik, Diversia aldizkariak hizkuntzari buruzko monografiko bat argitaratu zuen: La llengua catalana del present al futur. Aldizkaria Pompeu Fabra Unibertsitateak argitaratzen du, dibertsitate sozialari buruzko katedraren bidez. Herrialde Valentziarrari buruzko artikulua Toni Mollà kazetari eta soziolinguistari egokitu zaio. Hemen eskuratu daiteke: www.upf.edu/diversia/_pdf/Pais_Valencia.pdf

Toni Mollà-ren ustez, soziolinguista batek oso kontuan izan behar du espazio publikoaren gaur egungo krisia. Izan ere, politika instituzionalek –politika linguistikoek barne– espazio publikoa hartu behar dute oinarritzat: espazio fisikoa (kalea eta plaza), espazio mediatikoa (hedabideak) eta espazio birtuala (Internet). Toni Mollà-ren iritziz, politika komunikatiboetan zein politika linguistikoetan errentagarritasun soziala eta kohesio soziala bilatu behar dira. Bere ustez, Herrialde Valentziarrean bada defizit identitario garrantzitsu bat, komunikazio-sare konpartituen faltarekin zerikusia duena.

Beste formatu batean bada ere, Valentziako hizkuntza egoeraz asko ikasi daiteke Què ens passa, valencians!? dokumentala ikusirik. Bertan, Alina Moser alemaniar gazteak, aurreko dokumental batean herrialde katalanetako hainbat lurralde furgonetaz bisitatu ondoren, txirringa hartu eta herrialde valentziarra bisitatzeari ekin dio, valentzieraren osasun-egoeraren berri emateko. Esan bezala, alemaniarra da Alina Moser, eta ez daki gaztelaniaz; katalanez bai. Merezi du dokumentala ikustea. Oso-osorik ikusi daiteke youtube-n: hemen

Joan-etorriko hizkuntza bidaia

-n -kargitaratuta
1

300px-Basarri_eta_Uztapide

Sautrela saioan Manuel Olaizola “Uztapide” bertsolariaren Lehengo Egunak Gogoan liburuari buruz elkarrizketa bat ikusi nuen duela gutxi eta jakinmina sortu zitzaidan [elkarrizketa hemen ikusi daiteke]. Euskaltzaindiaren web orritik liburua eskuratu eta irakurtzeari ekin nion.

Liburua 1975ean argitaratu zen eta, kontu ugariren artean, Uztapidek bertan kontatzen du nola gaztetan hainbat hilabete eman zuen Gasteiz ondoko Zurbao herrian, gaztelera ikasten:

Erderaz, berriz, ez genekigun itzik, ara allegatu giñanean. Joan berria nintzan artean da joan giñan, ba, langa bat jartzera nagusia ta biok, eta ez dakit propio-edo; beintzat, palankarik ez genduan eraman, da nagusi orrek esan zidan:
-¡Vete a casa y que te den la barra de hierro!
Ni orduan bai zintzo joan nintzala etxera. Berrogei ta amar aldiz esango nuan nik bidean, da etxean, berriz, nagusiaren arreba atera zan atarira ta:
-¡Que te den la barra de hierro!
Parra piska bat egin zuan, baña nik nagusiak esandakoa egin nuan beintzat. Etzuten burlarik egiten. Gu okerragoak igual izango giñake. Saiatu egiten ziran erakusten.

Gizarte zientzietan autogorrotoa norberaren identitate kolektiboari uko egitea eta talde menderatzailearekin identifikatzea da. Kontzeptua Rafael Ninyoles soziolinguista valentziarrak ekarri zigun. Autogorrotoa, hortaz, norberaren hizkuntzarekiko sentimendu negatiboa da, talde linguistiko propioa gutxiestea eta harengandik urrundu nahi izatea.

Autogorroto izpirik ez, Uztapideren jarreran; harrotasun sano eta naturala baizik. Euskaldun eta euskahaldun peto-petoa da. Euskatzalea ere bai. Nabari-nabaria da liburu osoan zehar.

Gustatu zait Arabako eta Gasteizko euskarari buruz egiten duen gogoeta:

Euskera bizi dan erriak ere ez dira asko izango Araban, baña zerbait, Araian edo, zarren batzuek izango dira oraindik itzegingo dutenak. Baña oraingo gazteak ezin lezateke itzegin. Ango euskera joan da! Aldaketa aundiren bat etortzen ez bada beiñepein, len galtzen joan dan bezela atzera indartzen asten ez bada beintzat, akabo ango euskera ere! Billarrealen ere itzegiten zan geroxeagoan ere. An ere orain zarren batzuek itzegingo dute. Zar aiek bukatzen diranean, zeñek itzegingo du an ere euskeraz?
/…/
Bitorian ari omen dira batzuek orain euskeraz ikasten. Bitoriak ez du galdu egingo euskerarik. Ni egon nintzan an mutil koskorretan, eta an etzan orduan ere itzegiten euskerarik, oso gutxi ez bada. Ementxe Bizkaitik edo Gipuzkoatik joandakoren bat an bizitzen baldin bazegoan, aretxek itzegingo zuan; baña an bertan jaiotakoak beintzat, batek ere ez.
Orregatik esaten det Bitoriak ez duala galduko euskerarik; bada ere, irabazi. Berrogei ta amarrek ikasten badute ere, aiek geiago, eta galtzeko berdurrik ez.

Euskadi Irratian: Zurbao; joan-etorriko hizkuntza bidaia XX. mende hasieran erreportajea eman zuten duela gutxi. Han ere Uztapideren egonaldia kontatu dute, eta bera hartu zuten familia horietako ondorengoak elkarrizketatu. Euskaraz elkarrizketatu dituzte, haiek orain euskaldunak direlako, barnetegietan eta familia egonaldietan euskaldundutakoak, alegia.

Joan-etorriko bidaia, bai horixe!

Erakargarritasuna, eskuragarritasuna, derrigortasuna

-n -kargitaratuta

Urte batzuetatik hona sarri entzun izan da euskara erakargarri egin behar dugula. Diskurtso ofizialaren parte handi bat horretan ardaztu da, eta kritikak ere ugari sortu izan dira. Mosaiko edo collage moduko bat osatu dut iritzi eta ideia horiekin.

Dibujo

Hona hemen mosaikoa:

  • Maialen Lujanbiok ere halako kritika egin du: “Erakargarria izatea ondo dago eta erakartzen saiatzea ondo dago. Nahiko jende guapoa gara. Baina beti seduzitu behar hortan ederrena ere nekatu egiten da… Eta segiko dugu erakarri nahian, baina erakartzeaz gain, ondo legoke ekar araztea ere”. Horren harira irratian elkarrizketatu dute: elkarrizketa
  • Fermin Etxegoienek ere erakargarritasuna landu beharra aldarrikatu izan du, baina oso bestelako ikuspegitik egin du. Hizkuntzaren alderdi estetikoa aldarrikatu du; hizkuntzak gu seduzitzea da gakoa, hizkuntzarekin gozatzea: https://www.youtube.com/watch?v=ptNZfsM1ofU
  • Kike Amonarrizek EKT ikastaroan ere esan zuen euskara erakargarri egin behar dugula, baina baita eskuragarri ere. Hitzaldi interesgarria izan zen. Hemen entzun daiteke.
  • Eskuragarritasuna giltzarrizkoa da. Katakrakeko jardunaldian (Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian) Eduardo Apodakak ere halako zeozer aldarrikatu zuen: alegia, kontua ez da dena delako herri batean zenbat euskaldun dagoen, baizik eta euskaraz egiteko zenbat aukera dagoen. Euskarazko jardunen mapa egin behar omen da.
  • Herrialde katalanetan saiatu dira mapa horiek egiten. Ofercat programa sortu zuten, lurralde jakin batean zenbat katalana “eskaintzen” zen (produktuak zein zerbitzuak) aztertzeko: hemen. Euskarazko bertsio bat ere egin zen: Euskaini izena jarri zioten: http://www.erabili.eus/plangintzak/gurien/1274437202  Proba piloto zenbait egin zen han-hemenka baina ez zuen arrakasta handirik izan. Pena da!
  • Kike Amorrizek EKTn emandako hitzaldia aipatu dugu lehen. Erakargarritasuna eta eskuragarritasuna aldarrikatu zituen. Egia esanik, hirugarren “tasun”  bat ere proposatu zuen: “derrigortasuna” (eta ez “inposizioa”). Euskara erakargarri eta eskuragarri ez ezik, beharrezko eta derrigorrezko ere egin behar dugu.

Ez da sintesi txarra: erakargarritasuna, eskuragarritasuna eta derrigortasuna.

Diskurtsoa baino askoz gehiago

-n -kargitaratuta
Erantzun

George_Lakoff_Dont_Think_Of_An_Elephant

Euskararen gaineko diskurtsoak aztertu, kontrastatu, berritu eta bateratzeko asmoz, Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoen lanketa egitasmoa abian jarri eta lehen emaitzak aurkeztu dituzte. Horren baitan, bost diskurtso-multzo identifikatu dituzte eta honela bataiatu: Errespetuarena, Balio pragmatikoarena, Sustatzailea, Aldarrikatzailea eta Mesfidatia.

Lanak itxura ona du. Arretaz irakurri beharko da.

Dena den, bada zerbait belarrian kirrinka egiten didana. Izan ere, Martinez de Lunak hainbat urte eman ditu framing berri baten beharra aldarrikatzen. Nagusiki framing terminoa erabili izan du, nahiz eta zenbait aldiz, mezua erraztu nahian ziur aski, framing eta diskurtso sinonimo gisa erabiltzen entzun dugun.

George Lakoff hizkuntzalariak ere framing hitza erabili izan du Don’t Think of an Elephant liburuan. Liburua gaztelaniaz ere bada —No pienses en un elefante— eta marco hitza erabili dute. Liburuaren sarreran bertan azaltzen du Lakoff-ek markoak zer diren:

32371Markoak egitura mentalak dira, munduari buruz dugun ikuskera eratu eta egituratu egiten dutenak. Gure helburuak, gure asmoak, gure portaera eta gure ekintzak marko horien ondorioak dira. Politikagintzaz ari garela, gure politika sozialak eta politika horiek bideratzeko sortuko ditugun instituzioak ere marko horien araberakoak izango dira. Markoa aldatzea dena aldatzea da. Markoa eraldatzea gizarte eraldatzea da.

Teun Van Dijk hizkuntzalariak ere antzeko hausnarketa egin izan du diskurtsoaren azterketa kritikoa egin duenean. Bere ustez, diskurtsoa ezin da era isolatuan aztertu. Hiru dira, ezinbestean, aztertu beharreko elementuak: kognizioa, diskurtsoa eta gizartea. Kognizioa zentrala da Van Dijk-en eskeman eta dimentsio pertsonalaz gain, dimentsio sozial garrantzitsua du. Bere ustez, kognizio sozialaren oinarrizko sistemak dira ideologiak.

Euskara, hegemonia, estatugintza, estrategia…

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskal soziolinguistika teorikoan eta metodologikoan beste diziplinetatik datoz berrikuntzak, bostetik lau. Azken aldi honetan nondik? Ziur aski ez dira berriak, baina azken asteetan entzundako kontzeptu sorta polita datorkit burura: hegemonia, artikulazioa, subalternitatea…

Hegemoniaz horrenbeste entzun ondoren, gustatu zait Unai Apaolazak orain dela hilabete askotxo idatzitako artikulu luzea irakurtzea. Gauzak era sinplean eta argigarrian azaltzen ditu: “hegemonia da defendatzen ditugun helburu politikoak justuak, demokratikoak… hau da onak direla lortzea”, are gehiago, “hegemoniarako borroka da norberaren taldeak lehenesten dituen partikularrak unibertsal bilakatzea, /…/ normala dena eraikitzeko borroka da, /…/ jendarte batek izango dituen balioak marrazteko borroka”

Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian jardunaldian ere asko eta sakon jardun dute. Esandakoak urrundik jarraitu ditut, baina  Mario Zubiagaren pasartetxo batekin geratu naiz bereziki: kontua da etorkizunean emango diren kateamendu eta artikulazioetan, euskara ezinbesteko kate-maila bat izatea, eta zenbateko zentralitatea izango duen pentsatzea.

Gogoan dut nonbait irakurri dudala estatuak beti ere bi osagai dituela: estatu juridiko-politikoa batetik, eta gizarte zibila bestetik. Oreka desiragarria zein den ere pentsatu beharra dago beraz: estatu juridikoak zenbateko pisua behar duen eta gizarte zibilak zenbatekoa; estatu juridiko minimoa duten gizarteetan, estatu erreala gizarte zibilarengan baitatza. Gramsciren ideiak dira, oker ez banago.

UNESCO albistariak  Gerra eta Bakea Hizkuntzen frontean alea argitaratu zuen aspalditxo. Ez naiz metafora belizisten zalea, baina tira! Gramscik bereizketa interesgarri bat egiten zuela irakurri dut: maniobren gerra eta posizioen gerra. Horren arabera, maniobren borroka da mugimendu estrategiko egokiak eta ausartak ondo planifikatzea, helburura iristeko. Posizioen borroka ez da hori; posizioen borrokaren baitan lorpenak pausuz pausu eta kolpez kolpe irabazi behar dira. Posizioak irabazi eta posizioei eutsi.

Euskararen biziberritzearen lehen hamarkadetako prozesua maniobren borroka izan zen agian. Espazio publikoa hartu beharra zegoen: irakaskuntza, administrazioa… ahalik eta azkarren, ahalik eta gehien… Orain, gero eta sarriago entzuten da estrategia birpentsatu beharra dagoela. Baliteke estrategia hori, halabeharrez, posizioen borroka izatea: egunez egun lorpen txikiak eskuratu, espazio berriak irabazi eta espazioei eutsi; garaipen ikusgarririk gabe bada ere. Baliteke.

Poli…teknikoak

-n -kargitaratuta
Erantzun

urna-elecciones[BAT]

Jone Goirigolzarri ikerlariak tesia egin berri du EAEko alderdi politikoen hizkuntza ideologiaz. Horren inguruko komunikazio bat aurkeztu du IkerGazte2015 kongresuaren baitan. Lan horretan Manifesto Project–en metodologia erabili du: edukien azterketa kuantitatiboa. Pasarte guztiak beren edukiaren arabera etiketatu eta ideia bakoitza zenbatean agertzen den kontatu. Irratian elkarrizketa bat egin diote, eta bi ideia aipatu ditu: (a) aldeak daude diskurtso linguistikoen presentziari dagokionez: ezker abertzalearen kasuan euskararen agerpena % 18 da, gainontzeko alderdien kasuan % 4 inguru; (b) ezberdina da, halaber, normalizazioari buruz alderdi bakoitzak duen ikuspegia; PPk aipatu ere ez du egiten; PSOE horren alde agertzen da, baina herritarren borondatea jartzen du beste ezeren aurretik; EAJ, Ezker Abertzaleak eta Ezker Anitzak era bateko edo besteko neurri aktiboak proposatzen dituzte.

Interesatzen zait hizkuntza ideologien kontua. Alderdi politikoen baitan dauden hizkuntza ideologiak aztertzeko, egongo dira hauteskunde programak baino lagin interesgarriagorik. Dena den, lan interesgarria dirudi.

[BI]

Hauteskundeen aurreko astean hizkuntza politikari buruzko mahainguru bat ikusi nuen: herritarren hizkuntza eskubideak eta administrazioa euskalduntzeko neurriak, lanpostuak eta hizkuntza eskakizunak, euskara planak, baliabideak eta aurrekontuak, zeharlerrotasuna eta parte hartzea. Ondo, baina ideia berri gutxi.

[HIRU]

Politikarien eta teknikarien arteko (lehen) harremana ez da beti samurra izaten. Ezagutza teknikoa (expertise) gainbaloratzeko tentazioa dugu: gu gara adituak, gurea da egia, nor dira hauek zer egin behar dugun esatera etortzeko? Gizarte eragileekin biltzen garenean ere tentazio bera izan ohi dugu. Boaventura de Sousa soziologoak jakintzen ekologia  defendatzen du: ezagutza ezberdinak kontuan hartzea eta integratzea. Buruan gordetzeko moduko kontzeptua iruditzen zait.

Duela gutxi Joan Subirats irakaslearen artikulu bat irakurri dut: Se necesitan politécnicos. Gustatu zait. Politeknikoak: ikuspegi politikoa (polistikoa, Sarasuaren hitzetan) eta ikuspegi teknikoa harmonizatzeko gauza diren pertsonak. Bideragarritasun teknikoa ez dela nahikoa dio, bideragarritasun soziala ere beharrezkoa dela. Subiratsek deliberazio demokratikoa defendatzen du horretarako.

Ideia interesgarriak burua apurtxo bat nekatzeko.

Batzorde interdepartamentalak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Inoiz egokitu al zaizue batzorde interdepartamental batean partea hartzea edo dinamizatzea?

Quim Brugué eta beste irakasle batzuen ustez interesgarria da egitura horiek aztertzea. Lau aztergai-multzo identifikatu dute, eta hainbat batzorderen azterketa egin. Aztergaiak honakoak izan dira:

  • Helburuak: zergatik eta zertarako dira batzorde interdepartamentalak?
  • Aktoreak: Nortzuek hartzen dute parte?
  • Faktore tangibleak: prozesuak eta errekurtsoak
  • Faktore intangibleak: harremanak, konfiantza eta lidergoa

Imagen1Irakasle hauen esanetan zeharlerrotasuna termino fetitxea da, edozertarako balio baitezake. Batzorde interdepartamentalak kontzeptu hura operatibo bihurtzeko sortu ziren, baina arrakasta txikia izan dute: helburu argiak eta errelebanteak betetzeko sortu ziren, eta espazio lausoak eta irrelebanteak bihurtu dira. Hori da marka, gero! Zeharlerrotasuna irtenbide gisa proposatu, eta arazo bihurtu.

Quim eta enparauen ustez, antzerki baten modukoak dira batzorde interdepartamentalak: zaharlerrotasuna antzezten dute, baina den-denak kontzienteak dira errealitatea oso bestelakoa dela. Batzorde hauen helburua informazioa partekatzea da, eta kontzientziak lasaitzea… askoz gehiago ez. Espazio erritualizatuak dira, ez deliberazioa bermatzeko edota irtenbideak era kolektiboan eraikitzeko espazioak. Ez dute erabakirik hartzen, eta ez dute erabakirik inplementatzen. Ez dira organo politikoak, ezta organo tekniko huts-hutsak ere: beren helburu nagusia ez da erabakiak hartzeko prozesuetan intzidentziarik izatea, ezta politika publiko eraginkorragoak izatea ere… edo bai: bi helburuak dituzte aldi berean, eta bakar bat ere ez.

Faktore intangibleak ere garrantzitsutzat jotzen dituzte. Egitura piramidaletan autoritatea da funtzionamenduari eusten dion zementoa; egitura horizontaletan, ordea, konfiantza. Konfiantza igurtzitik sortzen dela esan ohi da, eta igurtzi gutxiko organoak dira batzorde interdepartamentalak. Lidergoari dagokionez egoera ezberdinak identifikatu dituzte: oro har lidergo politikoa urrun samar atzeman dute, eta lidergo teknikoa ez erabat egokia. Izan ere, zeharlerrotasunak lidergo berezia eskatzen baitu, intentsoa eta apala era berean: intentsoa, inertziak gainditzeko intentsitatea behar delako; apala, beharrezkoa delako lankideen ezagutzatik elikatu behar garela onartzea.

Ikuspegi derrotista samarra? Ez dakit, bada! Ni neu bi ondoriorekin geratzen naiz:

  • Lehen esan bezala, batzorde interdepartamentala ez da espazio politikoa eta ez teknikoa. Zer da, bada? Artikuluaren egileen ustez, ikasketarako espazioak dira: elkarrizketa eta elkarrekintzaren bidez elkarrekin ikasteko espazioak eta deliberazioaren bidez ezagutza praktikoa sortzeko espazioak
  • Batzorde interdepartamentalak hainbat baldintza behar ditu ondo funtzionatzeko: lehentasun politikoa, helburu ondo definituak, arduradunen konpromiso esplizitua eta lidergo errelazionalaren bultzada. Baldintza horiek betez gero, aberasgarriak izan daitezke.

Eta ideia probokatibo bat, amaitzeko: euskara planetarako batzorde interdepartamentalak beharrezkoak al dira? Kontuan izan! Irakasle hauen arabera, batzorde interdepartamentalek soil-soilik zentzua dute, baldin eta gaia lehentasunezkoa bada, eta baldin eta benetan agintarien agenda politikoan badaude.

Oso ikuspuntu kritikoa, baina oso artikulu interesgarria. Hemendik eskuratu dut:

¿Inteligencia administrativa para abordar “problemas malditos”? El caso de las comisiones interdepartamentales. Quim Brugué, Ramón Canal, Palmira Paya. Gestión y Politica Pública. http://www.scielo.org.mx/scielo.php?pid=S1405-10792015000100003&script=sci_arttext

Hiztun berriak, hiztun legitimoak

-n -kargitaratuta
2

image_gallery2013ko abenduan hizkuntza gutxituetako hiztun berriei buruzko mintegi bat izan zen Bartzelonan: “Nous Parlants: un concepte en construcció / New speakers: concept in progress”. Gerora dossier monografiko bat argitaratu dute DIGITHUM aldizkarian. Dossierrak aukera ematen du gaia herrialde ezberdinetan nola lantzen ari den ikusteko… Nor dira hiztun berriak? Zein beren tipologia? Nola, zenbat eta zergatik ikasten dute? Nola negoziatzen dute beren legitimitate eta autoritate linguistikoa?

Merezi du begiradatxo bat ematea.

Euskaldun zahar vs. Euskaldun berri

Euskal Herrian euskaldun zahar / euskaldun berri dikotomia aztertu da. Euskaldun zaharra da, oraindik orain, hiztun legitimoaren eredua. Hiztun berrien artean badira legitimitate hori bera eskuratu, “euskaldun berri” etiketa gainetik kendu, eta beren burua  euskalduntzat hartzen dutenak (ez berri, ez zahar… euskalduna). Bi dira horretarako gakoak: hizkuntzaren erabilera (testuinguru euskaldun batean bizitzea edota gizarte-sare euskaldunak izatea) eta hizkuntzaren aldaera (hizkuntza “naturala” erabiltzea, lekuan lekuko aldaera, erregistroetan aberatsa).

Hiztun esentzialak

Galizian hiztun berrien tipologizazioa galizieraz egiten duten erabileraren arabera egin dute: hiztun berri esentzialak, funtzionalak, okasionalak eta potentzialak bereizi dituzte. Horren arabera, hizkuntza-jokabidea erabat aldatzen duten hiztunak dira hiztun berri esentzialak. Minoria bat dira, baina hizkuntzarekin oso-oso konprometituak, bizitzaren arlo guztietara eramaten baitute hizkuntzaren erronka. Minoria izatea ez da beti txarra. Minoria izatea kontzeptu konplexua da, beren ustez: botere gutxi duen gizataldea minoria bat da, gizarte eraldaketa bilatzen duen talde berritzailea ere bai.

Muda linguistikoak

Irlandan eta Katalunian muda linguistikoen gaia landu dute. Gure artean Pello Jauregik ere halako zerbait aipatu izan du. Muda linguistikoak hizkuntza-aldaketak dira, hiztunen bizitza-ibilbidearen une kritiko jakinetan eragiten direnak. Irlandan zazpi une identifikatu dituzte, hizkuntza aldaketak eragin ditzaketenak: (1) lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzara igarotzea, (2) bertako hizkuntza nagusi duen eskola batera aldatzea, (3) zonalde soziolinguistiko aldekoago batera aldatzea, (4) unibertsitatera igarotzea, (5) familian aldaketak, (6) lanean aldaketak, (7) erretiroa hartzea. Irlandan ikusi dutenaren arabera, aldaketa hauek guztiak mugarri txikiak dira, arian-arian erabilera maila altuagoa eragiten dutenak. Aldaketa metagarriak dira. Katalunian, ordea, aldaketa horiek bat-batekoagoak izan ohi direla ikusi dute: inflexio-puntuak dira.

Hizkuntza gutxituak eta harrera egitea

Herrialde katalanetan aspaldi nabarmendu dute etorkiznen lehen harremana harrera-gizartearekin gaztelaniaz dela eta ez katalanez. Hala ere, prozesua graduala dela defendatzen dute, gaztelaniarekin hasten dela baina ez da erabat amaitzen katalana ere eskuratu arte. Gaztelania hizkuntza franko gisa legitimatzen da; katalana “integrazio sinbolikotzat” jotzen da.

Dossier osoa hemen eskuratu daiteke:

PUIGDEVALL, Maite (coords). (2013). “El nous parlants de llengües minoritàries: pertinences i legitimitats » [dossier en línia]. Digithum. Núm 16. UOC . [Kontsulta-data: 2015-05-12]. http://digithum.uoc.edu/ojs/index.php/digithum/article/view/n16-puigdevall/n16-pugdevall-cat

Aste honetan hitzaldi bat egon da Deustuko Unibertsitatean: Hizkuntza gutxituetako hiztun berriak hiztun aktibo bihurtzeko gakoak. Pena izan da bertaratzerik ez izana.