arazo gaiztoak (wicked problem)

Politika publikoei buruzko literaturan arazo gaiztoak terminoa erabili izan da irtenbide erraza ez duten arazo konplexuak eta multidimentsionalak izendatzeko. Ingelesez wicked problem deitu izan dira, eta gaztelaniaz problemas malditos. Izan ere, arazo gaiztoek kausalitate harreman ugari biltzen dituzte beren baitan, eta ez daude beti ondo mugatuak. Zaila da bereiztea arazoa arazo ote den edo beste zerbaiten sintoma besterik ez (besterik ez??!!!)

Joan Subirats irakasleak oso azalpen interesgarria egiten du hemen: https://labur.eus/GFsyU

Esan izan digute behar-beharrezkoa dela egoeraren diagnostiko ona eta zehatza izatea. Ona da, bai; baina batzuetan akatsa da pentsatzea lehen-lehenik arazoa ondo definitu behar dugula eta gero erantzuna bilatu. Sarritan ez baitago erabateko erantzunik. Agian arazoa gaizki planteatzen ari gara. Arazoari ekin aurretik, arazoa ulertu nahi dugu; eta ez da hori bidea: arazoari ekin behar diogu, arazoa ulertzera iristeko. Logika positibistatik urruntzea da kontua; “arazo bat, irtenbide bat” binomioaren ilusio faltsuari uko egitea. Arazora hurbildu, ikusi, ekin, prototipatu, probatu, ebaluatu, egokitu, doitu, berriro probatu, irtenbide bat baztertu eta hurrengoari ekin, aztertu… Prozesu iteratiboa da: beta mugagabea.

Hizkuntza indarberritzeaz ari garela, ez zait arazo bakar bat ere okurritzen, arazo gaiztoen sail horretan sartuko ez nukeenik. Eta —aitortu behar dut— mina egiten dit etengabe programa “enkapsulatuak” eta “prefabrikatuak” probatzen tematzen garenean: produktuak dira eta ez prozesuak, irtenbide “azkarrak” baina ez-eraginkorrak…

Agian desazelerazioa da kontua: industriaren logikatik artisautzaren logikara itzultzea; ikerketa-ekintza, berrikuntza, diseinu-pentsamendua… Edo, agian ez. Nik zer dakit!