Nolakoa zara? Baikorra ala ezkorra?

Nolakoa zara? Baikorra ala ezkorra? Bete ezazu ondorengo galdekizuna eta jakingo duzu.

Jarraian dozena bat galdera ageri daiteke, bai / ez erantzuteko modukoak: (a)  Orain dela 50 urte baino hobe gaude? (b) Krisian gaudela uste duzu? (c) Azken urteetako aurrerapausoak nahikoak direla uste al duzu?…

Joxerra Garziak dio duela 50 urte baino askoz hobe gaudela, horrekin ados dagoela, baina —erabateko adostasuna aspergarria denez— berari gaizki samar ikusten dituen gauzak azpimarratzea interesatzen zaiola. Kritiken aurrean pesimista izatea leporatu izan diote… Baina, haren ustez, hobe da pesimista “ekintzalea” izatea, optimista egon-zalea baino. [https://youtu.be/AMNipjgEVtQ]

Bat dator Iñaki Markoren ikuspegiarekin. Harek krisi aktiboaren ideia aipatu izan du. Noraeza eta berritu beharra zabaldu orduko, ezin izan gara geldirik egon. Ekimenak nonnahi piztu dira, eta hori ona da.

Jon Sarasuak optimismo kritikoa defendatu izan du. Aurrerapauso bakoitza horrela baloratu beharra aldarrikatzen du: ilusioz eta itxaropenez baina, aldi berean, norabidea eta abiada zainduaz.

Gramsci zaharraren jarraitzaileak omen gara. Harek ere horrelako zerbait esaten zuen: pesimistak gara, arrazoimenak hala agintzen digulako; baina optimistak, borondatea dugulako.

Rol soziolinguistikoak

EGIAN zein LASARTE-ORIAN “ahobizi” eta “belarriprest” rolak sortu zituzten, ekimenari forma emateko eta jendearen konpromisoa bideratzeko. “Ahobiziek” bi konpromiso hartu zituzten: batetik, euskara ulertzen duenari dena euskaraz egitea, eta bestetik ezezagunari lehenengo hitza euskaraz egitea. “Belarriprestek” haiei euskaraz egitea ondo hartuko zutela adierazten zituzten.

Urte pare bat dira Natxo Sorolla irakasleak tesia argitaratu zuenetik: Tria de llenguas i rols sociolingüístics a la Franja des de la perspectiva de l’anàlisi de xarxes socials. Bertan hiru gako lantzen ditu: harreman-sareak, hizkuntza-hautuak eta rol soziolinguistikoak. Azken horietaz jardungo dut hemen.

Rol sozialak gizartean parte hartzeko modu egituratuak dira, normen bidez arautuak. Rol soziolinguistikoak ere horixe dira: hizkuntza portaeran oinarritzen diren rolak dira, eta pertsona bakoitzarengandik zer espero daitekeen arautzen dute. Tesian zazpi rol soziolinguistiko ageri dira:

  • Katalan hiztun zorrotza (A): Katalanari eusten dio. Elkarrizketa elebiduna nahiago du, gaztelerara makurtzea baino.
  • Katalan hiztun zorrotza (B): Elkarrizketa elebidunak ez ditu gustukoak, baina bestelako estrategiak erabiltzen ditu gaztelaniaz ez egiteko.
  • Katalan hiztun hibridoa (C): Katalana nahiago du, baina gaztelania erabiltzeko prest dago.
  • Hibrido berdinkideak (D): Ez du preferentziarik adierazten. Neutroak omen dira. Diskurtso anbiguoak eta anbibalenteak darabiltzate.
  • Gaztelaniazko hiztun hibridoa (E): Gaztelania nahiago du, baina katalana erabiltzeko prest dago.
  • Gaztelaniazko hiztun zorrotza (F): Ez ditu elkarrizketa elebidunak gustutkoak, baina bestelako estrategiak erabiltzen ditu katalana ez erabiltzeko.
  • Gaztelaniazko hiztun zorrotza (G): elkarrizketa elebidunak nahiago ditu, katalanara igarotzea baino.

Howard Giles-ek egokitze komunikatiboaren teoria sortu zuen 1973an. Horren arabera, hiztunek egoera bakoitzean hizkuntza bat ala bestea hautatu egiten dute, besteen aurrean inpresio jakin bat emateko. Bi joera izan ohi dira: konbergentea eta dibergentea. Lehenak taldeko partaidetasuna adierazten du; bigarrenak, berriz, ezberdindu nahia.

Hortik abiatuta, Sorollak eredu sinplifikatu bat landu du bere tesirako. Bertan lau rol soziolinguistiko erabiltzen ditu:

  • Katalan hiztun euslea: katalana erabiltzen du gainontzeko guztiekin
  • Katalan hiztun konbergentea: katalana egiten du, baina soilik katalan hiztunekin
  • Gaztelaniazko hiztun konbergentea: gaztelania erabiltzen du soilik gaztelaniazko hiztunekin
  • Gaztelaniazko hiztun euslea: gaztelania erabiltzen du gainontzeko talde guztiekin

Horiek horrela, honako hau da espero daitekeena, rol ezberdinek inteaktuatzen dutenean:

Natxo Sorallak Franjan egin du bere azterketa: 15 ikastetxetako 18 gelatan; 245 ikaslerekin orotara. Jaso dituen datuen arabera, ikasle horien herena katalan hiztunak dira (% 14,9 eusleak eta %19,4 konbergenteak); % 9,9 gaztelaniazko hiztun konbergenteak dira; eta % 55,8 gaztelaniazko hiztun eusleak. Aldaketa soziolinguistiko larria antzeman du, katalanaren oreka soziolinguistikoa kolokan jarri duena: familiatik katalan hiztunak diren ikasleen laurdenak gaztelaniazko rolak jokatzen dituzte. Familia elebidunetako ikasleen artean, bi heren dira gaztelaniazko rolak jokatzen dituztenak (kasu gehienetan, gainera, gaztelaniazko hiztun eusleak).

Ikerketa interesgarria da, erabiltzen duen metodologiagatik. Sorollak defendatzen du herrialde katalanetan hizkuntza-hautua solaskidearen arabera egiten dela, eta ez, Fishmanek zioen moduan, jardun-esparruen arabera. Horregatik harreman-sareak ikertzearen garrantzia aldarrikatzen du.

Hemen eskuratu daiteke: http://diposit.ub.edu/dspace/handle/2445/97620