Zergatik gure proiektuak berritu?

Programak ezagutzen ditut 10 urte iraun dutenak, funtsezko aldaketarik gabe. Eta oraindik ere badute bere arrakastatxoa: hala edo nola funtzionatzen dute.

Seme-alaben ikastolako irakasle batek halaxe aipatzen du sarri: “funtzionatzen badu, zertarako aldatu?” Inoiz ez dut erantzuteko betarik hartu, baina egunen batean animatuko naiz.Innovacion_Ruedas

Ez da ona etengabe berritasunen atzetik ibiltzea. Hori ere egia da. Nobedadea moda bihurtzen denean, kontsumoaren legeen atzaparretan erortzen gara: moda-modako tendentziak gurera ekarri, eta programa berria “diseinatu”. Berrikuntza, halakoetan, alferrikakoa bihurtzen da: dena berritu, dena berdin jarraitzeko. 

Enpresaren munduan, hala ere, badakite negozioak etengabe mugimenduan egon behar direla. Etengabeko hobekuntzaren kontzeptua asmatu dute, dena kontrolatzeko obsesio dosi handi batekin bada ere: “Neurtu behar da. Neurtzen ez dena ezin da hobetu. Eta hobetzen ez bada, lehenago ala beranduago txarrera egingo du.

Programak ezagutzen ditut 15 urte iraun dutenak; baina, noiz edo noiz, ukituren bat edo beste behar izan dute. Tarteka orden apur bat jarri behar izan da: berrantolatu, bizirik jarraitzeko.

Naturan eta unibertsoan dagoen kaos eta desorden mailari entropia deritzo. Entropia etengabe handitzen da. Termodinamikaren bigarren printzipioa da: desordena da unibertsoaren legea, sistema guztiak desordenerako joera dute. Kaosa da berezko tendentzia. Gure proiektuekin ere gauza bera gertatu ohi da: dena txukun-txukun antolatu, baina desordena nagusitzen da etengabe. Gelditu, aztertu eta berriztatu beharra dago aldioro.

Programak ezagutzen ditut 20 urte iraun dutenak; baina, uneren batean, goitik behera berrikusi eta berritu behar izan dira.

Proiektuak izaki bizidunen modukoak dira: jaio, elikatu, hazi, ugaldu… eta —tarte horretan inork berritzen ez baditu— hil egiten dira.

A priori ez dugu uste gure proiektuek iraungitze-datarik dutenik. Ez dugu programen obsoleszentzia programatuan sinisten. Baina argi dugu ezinbestekoa dela berrikuntzaren klabeak gurera ekartzea.

Ezagutu eta eraldatu

estadísticas-1560x690_c

Albert Bastardas Boada irakasleak L’anàlisi de la situació sociolingüística: conèixer per transformar  artikulua argitaratu zuen 1991. urtean. Horra koxka: zertarako nahi dugu errealitatea ezagutu, errealitatea eraldatzeko ez bada? Bastardas irakasleak jokabide linguistikoen teoria ekologikoa aipatzen du: jokabideak aldatzeko ikutu ahal ditugun teklak zein diren jakitea, alegia. Burutik kendu ezin dugun indar-ideia da: errealitatea ezagutu, errealitatea eraldatzeko.

Zenbakiek, dena den, badute zerbait magikoa. Objekiboak dira. Erakargarriak. Ez dute gezurrik esaten. Txosten eta analisiak sendoak dira zenbakiz ondo horniturik baldin badaude. Horien aurrean ez dago ezer esateko. Zenbakiek errealitatea erabat atzeman ahal dute, eta taula baten barruan gorde.

Ikerketa kuantitatibo trinko horietako baten aurkezpenean egon al zarete inoiz?

Hasieran adi egoten zara; zer entzungo zain. Boligrafoa eta koadernoa prest dituzu. Lehen datuak entzun, eta txintxo-txintxo koadernoan apuntatu dituzu, harik eta hizlariak ez apuntatzeko esan dizuen arte. Ez omen da beharrezkoa, amaitutakoan powerpointa postaz bidaliko baitu. Ados. Arreta pantailara eramaten duzu berriro ere. Interesgarria da entzuten ari zarena: zenbat euskaldun garen, nolakoak; non, noiz, nola, norekin egiten dugun euskaraz; euskarari buruz ditugun iritziak eta jarrerak…

Hizlaria trebea da. Eskerrak. Badaki arreta pizten: iruzkin bat hemen, adibide bat han… Arreta egin dizun zerbait esan du.—Kontxo. Hala al da? Ez nuen uste— Hurrengo taulak ez… Hurrengo taulan ez duzu datu interesgarririk aurkitu; gauza jakinak dira, ebidenteegiak… Zenbaki gehiegi, dena-den. Tarteka kosta egiten da arretari eustea: begirada lausotu egiten da, entzumena galdu, begiak itxi, burua galdu… Norbaitek “zenbakien mozkorraldia” deitu izan dio horri.

Errealitatea eraldatzeko teklak hor al daude? Ez dakit, bada. Joseba Azkarraga Etxegibel soziologoak epizentroaren eta hipozentroaren adibideak erabili izan ditu. azaleko eta sakoneko sintomak zein diren bereizteko. Lurrikara gertatzen denean, geologoek bi puntu horiek bereizten dituzte: (a) hausturaren energia azaleratzen den lurrazaleko puntua da epizentroa; (b) lurrikararen benetako jatorria, ordea, lur azpian da, haustura gertatzen den puntuan, hipozentroan.

Ikerketa kuantitatibo horiek guztiek epizentroa erakusten digute: lurrazala. Hipozentroa —barruan gertatzen dena— beste inon bilatu behar dugulakoan nago.