Diskurtsoei buruzko diskurtsoa

JOXERRA GARTZIA sarritan kexu ageri izan da euskararen komunikazio-estrategiari buruz. Bere ustez, euskarak produktua eta marka izan behar du, komunikazioaren ikuspegitik. Markak, azken batean, karpetak dira eta barruan 2-3 item egon behar dira, ez gehiago. Diskurtsoaren bidez lortu behar dena da item horiek guri interesatzen zaizkigunak izatea eta ez beste batzuk. Joxerra Gartziaren esanetan, euskararen irudia, gaur egun, amesgaizto bat da: oso denbora gutxian amona zahar bat izan da, haizagailu bat, birus bat eta txantxangorri bat. Bere ustez, horrela ezin da marka bat osatu.

EGOD proiektuan, Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoak aztertu zituzten Iñaki Martinez de Lunak eta bere taldeak. Jendartean nagusi diren bost diskurtso identifikatu zituzten: a) mesfidatia, b) sustatzailea, c) aldarrikatzailea, d) balio pragmatikoarena eta e) errespetuarena. Bakoitzaren atzean dauden ideiak aztertu eta 21 item identifikatu dituzte, jendartean erabat (edo kasik erabat) onartuak: elkarren arteko errespetuarekin dute zerikusirik, euskararen balio pragmatikoarekin eta euskararen aldeko jarrerarekin. Egileen ustez, horiek zoru komuna osatzen dute, eta zoru horren gainean diskurtso berritu eta partekatu bat eraikitzeko aukera dago.

Zoru komunaren ideia tentagarria da, baldin eta Jon Sarasuaren moduan ulertzen badugu. Duela gutxi honelaxe esan du: “ez dadila izan batezbesteko epel batean geratzeko, baizik eta ekinbide soziolinguistiko sendoak abiarazteko”  [Berria egunkarian, 2019-03-03].

Lehen ere horretaz jardun dugu. Kontua da Kataluniako Direcció General de Política Lingüística-k antolatzen dituen Matinals de Llengua jardunaldietan, oso saio interesgarri bat egin berri dutela guzti honetaz, eta horrek zer pentsatu eman didala: Llengua i joves a Catalunya: usos lingüístics i arguments per a la promoció del català izenburua izan du. Batetik gazte jendearen erabilera linguistikoak aztertu dituzte, eta bestetik, katalanerari buruzko diskurtsoak gaurkotzeko lan baten berri eman dute. Interesgarria iruditu zait. Gazteak xede-taldea direlarik, katalana indartzeko 40 arrazoi zerrendatu dituzte, 6 enfoke nagusitan sailkatuta. Honelaxe:

  • Integrazioa, atxikimendua eta gizarte kohesioa
  • Ikasteko erraztasuna
  • Katalanaren balio instrumentala
  • Konpromiso etikoa dibertsitate globalarekin
  • Norberaren erantzukizuna
  • Ahalduntzea eta norbere buruarekin gustura egotea

Kalean katalanari buruz dauden argudioak bildu dituzte, egokitu, berritu eta osatu. Han ere aniztasuna defendatzen dute: argudio ugari eman, nork berea errezago aurki dezan. Jardunaldiaren material guztia (bideoa barne) hemen aurkitu ahal duzue: Matinals de Llengua

Ez dut gogoratzen nori entzun nion baina gustatu zitzaidan: diskurtsoak egokitu ez… diskurtsoak ugaritu egin behar ditugu. Ez dugu dikurtso bakarra nahi, diskurtsoen konstelazio bat baizik. Euskaraldian bertan, hamaikakoaren ideia bikaina iruditu zitzaidan: tipologia ezberdinetako hamaika pertsona, hamaika erreferente, euskarara hurbiltzeko hamaika arrazoi, hamaika diskurtso. Iruditzen zait ideia ez genuela ondo landu, eta aukera polit bat galdu genuela. Enpin! Hurrengoan izango da!

Frikia naiz, eta zer?

FRIKI hitza ingelesetik dator: “itxuraz edo jokamoldez ezohikoa” esan nahi omen du. Zaletasun, jokaera edo itxura ezohikoak dituzten pertsonak dira (beste kontu bat da ezohikoa zer den definitzea). Frikiek informatika maite dute, eta elektronikoa, zientzia, matematika, filatelia, bideo-jolasak, komikiak, manga, zientzia fikzioa eta abar. Beren zaletasunean badute obsesio ikutu bat.

Friki izatea da gai batekin apasionaturik bizitzea, horrenbeste non xehetasun eta txikikeria guzti-guztiak garrantzitsu bihurtzen diren.

Ikastolan entzunik, bertso-friki deitzen diete bertso eskoletan zaletasun gehien erakusten duten ikasleei. Ez da iraina. Ikasleek izen hori errebindikatu egiten dute, harrotasun puntu batekin. Toponimiarekin antzeko zerbait ikusi dut. Zaletu asko dago Euskal Herrian, eta benetako frikiak dira.

Duela aste pare bat Manu Ruiz Urrestarazu ezagutzeko parada izan nuen. Mendiaz eta toponimiaz ari zela, Gasteiz inguruan behin baino gehiagotan ageri den KAPILDUI izenaz galdetu nion. Luzaz jardun zuen. Ezin erantzuna oso-osorik buruan gorde. Zorionez idatzirik ere badu (gerora aurkitu dut):

Izkitik iparraldera Kapildui mendia jaikitzen da. Kapildui kapilez osatutako landareduia izango zen. Eta zer da ba kapil hori? Okarizen, Lautadako ekialdean, badago mendi bat Gabilamendi dena. Kapil(a), gabila. Arabako Lautada eta Mendialdeko hizkeraz, «abillurri» eta baita «abilarri» ere (Kontrastan) deritzate arantza edo elorri zuri landareari (Crataegus spp.); «abillurri» edo «abilarri» horiek «ahabi-elorri» konposaketatik ote datoz?

Kapil izenera bueltatuz, antzeko edo sinonimo litezkeen gabila, kabila izenak, izen horien erabilpen batzuetan egur multzo edo mota batekin erlazionatuta agertzen zaizkigu. Naturan, elorri edo arantza zuriz osatutako basotxoak (Crataegus monogyna zein Crataegus laevigata-koak) harizti eta pagadi basoen alternatiba edo laguntzaileak izaten dira. Azken mendeetako espezieen distribuzioan elordiek atzerapen nabarmena izan dute; orain mende batzuk eta ganadua edonondik ibiltzen zenean, elorria nahikoa ondo defendatzen zen bere arantza mingarriak zirela medio; basogintza modernoa sortzen denean, XVIII. eta XIX. mendeetan eta ordutik hona, gizonak baso-basoak nahiago izan ditu, zur eta egurretan ekoizpen handiagokoak direnak, zuhaiznoz betetako basotxoak baino eta elorri asko moztuak izango ziren azken bi mendeetan; horrez gain, baso itxietan, harizti eta pagadietan, azken hauetan batez ere, arbolen itzala lagun txarra da basoko arbola mota nagusia baino tamaina txikiagoa duten espezieen bizitzarako. Baina hala eta guztiz ere, basoa irekitzen zen guneetan eta larreetan elorriak landare arruntak ziren Kapilduin, baita Gabilamendin ere.

Berroztegietako hariztietan Kapilduia toponimoa bi tokitan topatzen dugu eta hor ere elorri zuriak agertzen dira multzoka. Litekeena da ba, nire ustez, gabila, kapil(a) izen hori egurrari lotuta izatea edo espezifikoki elorri zuriari zuzenduta izatea aipatu ditugun Arabako oikonimo hauetan.

Testu osoa hemen eta antzeko beste bat hemen.

Fenomeno bat da Urrestarazu. Donostian jaioa; Mendi Ingeniaritzan doktorea; Arabako Foru Aldundiko Basogintza Zerbitzuko buru, erretiroa hartu arte; eta Euskaltzain urgazle, 1969az geroztik. Toponima landu du sarri.

Frikia?

Baliteke… baina nor naiz ni hori esateko. Azken batean, gaur egun, ba al da blog bat idaztea baina gauza frikiagorik?