Euskara ikastetik euskara adoptatzera: hainbat apunte euskaltegiei buruz

BAT

Helduen euskalduntzeari buruzko mahai-inguru bat entzuteko parada izan dut, duela gutxi. Ikasleen motibazioez jardun zuten gehien bat. Laburtu behar izatekotan bi indar-ideia aipatuko nituzke, bereziki:

  • (a) Ikasleen motibazioak aldatu egin dira. Ikasleak azterketa gainditzera datoz eta administrazioan lan egitea dute helburu.
  • (b) Euskarak prestijioa galdu du. Helduen kasuan, gainera, ezer gutxi egin daiteke euskaraz aisialdian. Lana ez bada, ze beste arrazoi izan dezakete ikasle helduek euskaltegira hurbiltzeko?

Ez dut esango egia ez direnik, baina kezkatu egin ninduen proposamenik ez entzuteak eta proaktibotasun gehixeago ez somatzeak.

BI

Jokabideak edo ohiturak aldatzeaz hitz egiten denean, hiru-lau adibide aipatu ohi dira: elikadura osasuntsuagoa, erretzeari uztea, kirola egitea edo/eta hizkuntza berri bat ikastea.

Duela gutxi “ohitura atomikoak” izeneko liburua izan nuen eskuartetik. Autolaguntzarako liburu horietako bat da, azken aldian “best-seller” izatera iritsi dena. Aldaketa txikien garrantziez hitz egiten du, aldaketa txikiek eragin handiak izan ditzaketela dio. Edonola ere, hainbat gomendio interesgarri ematen ditu. Gomendatzen du, esate baterako, fokoa helburuetan ez jartzea, baizik eta identitateetan edota sistemetan. Izan ere, kontua ez da zer lortu nahi duzun, baizik eta nolako pertsona izan nahi duzun; eta, batez ere, prozesuarekin maitemintzera iristea. Lau baldintza (edo lau urrats) aipatzen ditu, jokabide berri bat bultzatzeko beharrezkoak direnak: (1) Begi bistakoa izan dadila. (2) Erakargarria izan dadila. (3) Erraza izan dadila. (4) Pozgarria eta asegarria izan dadila.

Euskara ikasteak baldintza horiek ditu? Euskaltegiek leku nabarmenik dute herri eta auzoetan? Euskara ikastea bizitza sozialean presentzia nabarmena duen errealite bat al da? Euskara ikastearen beharra eta onura agerian al da? Ebidentea al da? Prozesua bera erakargarria al da? Erraza da euskara ikasteko erabakia hartzea? Pozgarria al da? Euskara ikasteak ba al du nolabaiteko saririk (epe laburrean, esan nahi dut)?

Ez dut horrelako liburuetan sinisten, baina iruditzen zait helduen euskalduntze-sistemak bai behar dituela hainbat aldaketa.

HIRU

Katalunian ikerketa bat argitaratu dute duela gutxi: “De l’aprenentatge a l’adopció de la llengua catalana”. Egileek bereizi egiten dute zer den hizkuntza ikastea eta zer den hizkuntza adoptatzea. Katalana adoptatu duten ikasleen ibilbideak aztertu dituzte, horien arrakastaren gakoak identifikatzeko. Arrakasta izan duten ikasleek:

  • Maila formatibo ertaina edo altua dute.
  • Katalana beharrezkoa den lanbide batean aritzeko desioa eta asmoa dute.
  • Katalanez sozializatzeko sareak dituzte.
  • Aldeko jarrera nabaria dute.
  • Ikasgelatik kanpo praktikatzeko estrategiak garatu dituzte.

Integrazioa helburu duten dinamizazio ekintzak ere aztertu dituzte: bisita gidatuak, mintzapraktika-jarduerak komertzio laguntzaileetan, mintzalaguna moduko jarduerak, kanpo-ekintzak eta ospakizunak, irakurketa errazeko klubak, mintzataldeak, euskaraz funtzionatzen duten elkarteekin ekintzak antolatzea(adib. mendi-taldeak). Egileek defendatzen dute dinamizazio-ekintza horiek guztiak irakaskuntzarekin lotuagoak egon beharko liratekeela eta era sistematikoagoan egin.

Edonola ere, sozializazio-sareak funtsezkoak direla nabarmendu dituzte. Nolabait, “hizkuntza integraziorako akonpainamendu-ziklo bat” antolatzea proposatzen dute, non hasiera batean ikasleak horrelako ekintzetan edo sareetan era tutelatuan parte hartuko duen, harik eta autonomia-maila nahikoa lortu arte. Azken helburua, jakina, horixe da: ikasleak katalanez funtzionatzen duten sozializazio-sareetan era autonomoan parte hartzea.

Ikerketa sarean eskuratu daiteke. Hemen: https://llengua.gencat.cat/ca/detalls/noticia/Biblioteca-Tecnica-de-Politica-Lingueistica-31

LAU

Iruditzen zait guri ere horrelako planteamenduak esploratzea komeni zaigula. Askotan esan izan da: eskolak bakarrik ezin du. Euskaltegiak ere bakarrik ezin du. Ez da lelo hutsa, errealitate bat baizik. Kontua ez da eskolari edo euskaltegiari gauzak nola egin behar dituzten esatea. Kontua da harrera eta sozializazio sare berriak sortzea eta jostea, harik eta egitura trinko bat osatu arte.

Bide horretatik asko dago egiteko, eta iruditzen zait gehiegitxoa dela lan-sama hori guztia euskaltegien (edo eskolen) gain uztea.

Ajudeu-me, ‘lagunduidazue’

GOGOKO DITUT astintzen nauten istorioak. Kontakizunak. Narrazioak. Kronikak. Bizipenak. Emozioak. Azalpen luzerik ez eman… hobe kontatu egiten badidazu.

‘Ajudeu-me’ Mataró herrira gaztelania eta ingelesera ikastera etorri den brasildar gazte baten istorioa da. Han ohartu da marrubiak ez direla fresa, baizik eta maduixes, eta laranjak, taronges… eta hizkuntzarekin maitemindu da.

Katalana nola aurkitu zuen kontatzen du, nola erabaki zuen ikastea, lagundu zion jendea eta lagundu ez ziona, voluntariat per la llengua, Consorci-aren ikastaroak, bere kabuz ikasteko estrategiak… Murgiltze linguistikoa defendatzen du: katalanez egiteko aukerak bilatu eta eta katalanez egiteko aukerak baliatu. Eta kexu da, katalan hiztunek harekin hizkuntza aldatzen dutenean.

‘Ajudeu-me’ oihu bat da:

LAGUNDUIDAZUE! da Katalunian, Euskal Herrian, Japonen eta munduko edozein txokotan, bertako hizkuntza ikastea garrantzitsua dela sinisten duten pertsonen oihua. Hizkuntza ikasteko laguntza eske ari diren pertsonen oihua da. Baina, haratago, LAGUNDUIDAZUE! bizi nahi duen hizkuntza baten oihua da.

Diadaren ospakizunean Màrius Serra idazle eta kazetariak eman zuen hitzaldi antologiko baten zatia ekarri du liburura:

“Necessitem més immersió lingüística que mai per tenir un futur capicua. Amb el cap i el cor. Només si vehiculem del dret i del revés el nom de la nostra llengua en traurem l’entrellat: Català a l’atac. Visca la llengua viva i visca el submarinisme”. 

Merezi du euskaraz ere jartzea:

“Etorkizun kapikua lortzeko, inoiz baino beharrezkoago dugu murgiltze linguistikoa: katalanaren uretan murgiltzea. Burua eta bihotza jarri behar ditugu. Korapiloa askatuko badugu, gure hizkuntzaren izena eskuin ezker eta ezker eskuin idatzi behar dugu, bietara: Català a l’atac. Gora hizkuntza bizirik. Gora murgiltzea! Gora urpekaritza!”

Ez dakit zuek, baina nik neuk eskertzen ditut horrelako istorioak. Euskaraz ere nahi nituzke. Interesatu zaizkit hiztun berriez azken 2-3 urtean argitaratu diren ikerketak, baina bizitza-historia gehiago ere eskertuko nituzke. Bizipenak: bizitzaren zipristinak, poesia dosi txiki batekin hornituak.