Hileko artxiboak: ekaina 2016

Hirien soziolinguistika eta dibertsitate konplexuak

-n -kargitaratuta
Erantzun

400-1462982233-KARTEL A3 WEBRECODE Europako Zientzia Fundazioak finantzatzen duen ikerketa-programa bat da, dibertsitateak ikertzea helburu duena. Akronimo bat da: “Responding to Complex Diversity in Europe and Canada”. Ideia hori bera defendatzen du: egungo dibertsitatea, lehengoarekin alderatuta, askoz konplexuagoa da. Programaren helburua da horren eragina aztertzea hainbat arlotan: dibertsitate linguistikoan eta hizkuntza politiketan, besteak beste.

Peter Kraus Augsburg-eko Unibertsitateko irakaslea da eta ikerketa-talde horretan parte hartzen du. Hitzaldi interesgarri bat eman berri du Migrazioak eta Europako Gutxiengo Kultural eta Linguistikoak izeneko jardunaldiaren baitan: ‘Dibertsitate konplexua, immigrazioa eta hizkuntza-politika’. Interesgarria iruditu zait, eta asko ikasi dut. Hona apunte batzuk:

  • Garai bateko dibertsitateari elementu berriak erantsi zaizkion neurrian, are konplexuagoa bihurtu da. Dibertsitate konplexua, batez ere, fenomeno urbanoa da: hirietan aztertu behar da bereziki. Dibertsitate konplexu horrek hirietako egoera linguistikoan duen eragina eta  hizkuntza politika ezberdinen ondorioak aztertzea da soziolinguistikak dituen erronka handienetako bat, ziur aski.
  • Hirietako dibertsitate linguistikoa ez da egoera berria. Atzera begiratuz gero, hiri eleanitzak erabat arruntak izan direla ageri da. Irakasleak adibide bat aipatu du: Vilnius. Lituaniako hiriburua da, baina 1926. urtean inork gutxik hitz egiten zuen lituanieraz bertan; errusieraz ere jende gutxik. Poloniera eta yiddisha ziren hizkuntza hedatuenak. Ekialdeko edota Erdialdeko Europan erabat arrunta zen egoera hori: okindegira joan eta —esate baterako— ogia polonieraz eskatzea; handik eskolara, eta alemanaz ikastea; eta etxean, familiarekin ,yiddishaz aritzea. Bizimodu eleanitz arrunta eta erabat bideragarria zen.
  • Azken mendean, ordea, homogenizazio kulturala nagusitu zen Europako modernitatearen paradigma gisa, harik eta Europako periferiatik eta beste kontinenteetatik etorritako migrazioak heterogeneitate berria sortu duen arte.
  • RECODE programak horrelako errealitateak ikertu nahi ditu, egoera konplexuak. Horretarako, bere baitan gehiengo baten eta gutxiengo baten arteko botere harremanak gordetzen dituzten hiriak bilatu dituzte, gero, migrazioen eraginez, dibertsifikazio berriak izan dituztenak: heterogeneotasun ‘zaharra’ eta ‘berria’ konbinatzen dituzten hiriak, alegia.
  • Peter Krausek, ildo horretatik, Helsinki eta Bartzelonako egoerak aztertu eta alderatu egin ditu. Bi kontu egin zaizkit deigarriak:
    • Helsinkin finlandiera eta suediera dira hizkuntza ofizialak, eta eskolak horren arabera antolatzen dira. Immigrazioaren hizkuntzek babes zabala dute (Integrative multilingualism), eta eskoletan immigranteen familia hizkuntzaren irakaskuntza bermatzen dute, horretarako eskaera nahikoa dagoen lekuetan: finantzazioa bertoko udalak hartzen du bere gain. Bartzelonan teoriaz antzeko zerbait defendatzen bada ere, aparteko finantzazioa bilatu beharra dago, ez baita horretarako baliabiderik bermatzen.
    • Dena den, datu azpimarragarria da Bartzelonako immigranteen % 40k bi hizkuntza nagusiak dakizkitela: katalana eta gaztelania. Helsinkin egoera bestelakoa da: oso gutxi dira finlandiera eta suediera, biak, ikasi dituzten migranteek. Krausen ustez —paradoxikoa bada ere—  Katalunian gatazka linguistikoa ageri-agerian egoteak badu horrekin zerikusia.
  • Ondorio interesgarri bat iradoki du. Bere ustez, egoera berri horretan arazo nazionala transnazionalizatu egiten da, eta transnazionala nazionalizatu. Fenomeno osagarriak dira: batetik, garbi ageri da dilema gaur egun ezin dela soil-soilik katalana vs. gaztelania izan, Bartzelonan hizkuntza ugari baitago bi horiez gain; bestetik, kanpotik etorritako hiritar horiek hautuak egitera behartuta ikusten dute beren burua (Kataluniako independentziari buruzko galdeketetan, esate baterako).

Gehiago jakiteko:

Globalizazio berria

-n -kargitaratuta
Erantzun

Sare izan

1996ko uztailean Lehen Topaketa Intergalaktikoa izan zen Chiapasen, EZLNk deituta. Amaieran Errealitatearen Bigarren Adierazpena irakurri zen, kontinenteetako mugen gainetik, neoliberalismoaren aurkako eta gizateriaren aldeko erresistentzia-sareak sortzera dei eginez: “…diferentziak onartuz eta antzekotasunak ezagutuz, hango eta hemengo erresistentziek mundu osoko erresistentziekin bat egin behar dute. Sarea hori da. Elkarri sostengua emateko bidea da. Ez da antolakunde bat. Ez du erdigunerik, ez erabakigunerik. Ez du aginte zentralik, ez hierarkiarik. Erresistitzen dugunok gara sarea”

Ongi etorri Blockadiara

Naomi Klein idazle kanadarrak This changes everything liburuan (Honek dena aldatzen du) Blockadia aldarrikatu du. Blockadia lurralde trasnazional eta ibiltari bat da, proiektu estraktiborik eta antiekologikorik sortzen den orotan azaleratzen dena. Tokian tokiko erresistentzia da, lurraren defentsan, lurraldetasunari lotua, baina begirada globalez ondo hornitua. Blockadia Amazonia da, edo Gasland… edo Garoña, edo Itoiz, edo Zubieta…

Elkarri argia eman diezaiogun

faro-76564Hitzargiak egitasmoa, distantziak distantzia, badu zerbait Blockadiatik. Hitzargiak – Elkar argitzen duten hizkuntzak egitasmoa hizkuntza-aniztasunaren aldeko aldarria da: “biziberritze-prozesuan murgilduta dauden hizkuntza- eta hiztun-komunitateen arteko harreman berriak sortzea eta jadanik existitzen direnak indartzea du xede. Zenbat eta hizkuntza-komunitate gehiago aktibatu eginkizun honetan, orduan eta aukera gehiago izango baita emaitza arrakastatsua izateko.”

Hala bitez!

Hizkuntza ukatuak [Contested Languages]

-n -kargitaratuta
Erantzun

EuropakoHizkuntzenMapaIkastolako ariketa batean, alabak Europan estatu elebakarrak zein diren bilatu behar zuen interneten. Esan eta egin. Besteak beste, honako hau aurkitu dugu:

  • Europan 50 hizkuntza baino gehiago hitz egiten dira.
  • Europa osoan  bakarrik hiru estatu elebakar dago (Portugal, Albania eta Bulgaria). Beste guztiak eleaniztunak dira; hau da, hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten da beren lurraldean.
  • Espainian lau hizkuntza daude: Gaztelera, Euskara, Galiziera eta Katalana

Seigarren mailako Euskara eta Literatura liburu batetik ateratakoa da, antza. Ez pentsa, ez da horren berezia. Sarri entzun dugu hizkuntzak zerrendatzeko dauden zailtasunen berri.

Unesco Etxearen amaraun ikerketa taldeak Europako hizkuntzei buruzko lan bikain bat argitaratu zuen orain dela urte batzuk. Horri begiratuz gero:

Contested Languages (Hizkuntza ukatuak) estatuko hizkuntza nagusitik linguistikoki gehiegi bereizten ez diren hizkuntzak dira. Sarri ez dira ofizialak izaten, eta “dialekto” edo “patois” moduan sailkatu izan dira: asturiera, aragoiera, siziliera, napoliera, piemontera , bavariera… Bizitza publikotik at egon ohi dira, eta ez dute onarpen ofizialik. Edo alderantziz… onarpen ofizialik ez dutenez, bizitza publikotik at egon ohi dira.

Duela gutxi, Torinon, jardunaldi bat egin dute hizkuntza ukatuei buruz. Llengua i Dret aldizkariak horren kronika egin du bere blogean: hemen. Hizkuntza horientzat ikusgarritasun handiagoa aldarrikatu, eta horien aldeko indarrak batzeko beharra adierazi dute: aktibistek, adituek, akademikoek eta ikerlariek elkarrekin jarduteko beharra, alegia.

Hizkuntzen historia sozialaz (eta bi)

-n -kargitaratuta
Erantzun

pageHeaderTitleImage_ca_ESEuskaltzaindiak euskararen historia soziala lantzeko atondu duen eredu metodologikoaz aritu nintzen aurreko sarreran. Hizkuntzaren historia soziala zientzia denez, metodoa ezinbestekoa dela defendatzen zuen Zalbidek

Zientzia soilik ez, hizkuntzaren historia soziala borroka politikorako arma ere bada. Akordatzen? Orain dela urte batzuk, bere hitzaldi solemne horietako batean, historia berridatzi nahi izan zuen Juan Carlos I-k, eta gaztelania ez ziren hizkuntzen aurkako errepresioa ukatu. Emili Boix-Fuster soziolinguista katalanak gogorarazi du, LSC aldizkariak historia sozialaz argitaratu duen ale monografikoaren hitzaurrean.

LSC, Llengua, societat i comunicació, Bartzelonako unibertsitatearen aldizkari bat da, fenomeno soziolinguistikoak eta komunikatiboak lantzen dituena. Historia sozialari buruzko ale horretan aurkitu ditudan ideia interesgarri batzuk ekarri nahi ditut hona.

[baga]

Katalanaren historia garaikidea paradoxikoa dela dio aldizkariak. Atzera begiratu eta bateratsu ikusten dira hizkuntza ordezkapenaren zantzuak eta bizitasun kulturalaren adierazgarriak.

Ikuspegi soziohistoriko batetik, Europan hiru iraultza ekolinguistiko handi izan direla azaltzen du testuak. Lehena erdi aroan izan zen, herri xehearen hizkuntzak idazten hasi zirenean. Bigarrena XV. eta XVI. mendeetan, lehengo hizkuntza xehe horiek, kasu batzuetan, garaiko monarkia absolutuen hizkuntza bihurtu zirenean; horrek Europako espazio komunikatiboaren segmentazioa ekarri baituzen. Hirugarrena, iraultza liberal burgesen ondoren, hizkuntza horietako batzuk hizkuntza nazionalak izatera iritsi zirenean.

Katalanaren arazoa —eta Europako hizkuntza minorizatu askorena— hor datza: Europako bigarren eta hirugarren iraultza ekolinguistiko horietatik kanpo geratu izana.

[biga]

llibre-historia-social-i-politica-de-la-llengua-catalanaHizkuntzaren historia soziala sarri aktore kolektiboen testigantzan oinarritu da: eliteak,
eskola edo eliza. Subjektu indibidualen lekukotza integratu beharra azpimarratzen dute. Aneta Pavlenkoren lana aipatzen da, esaterako. Harek AEBetara joan ziren immigranteen autobiografiak erabili zituen, pertsona horien bizipenetatik abiatuta immigrazioak ingelesa nola ikasi zuen kontatzeko. Hizkuntzaren historia sozialaren erronka hori da: bizipen pertsonal horiek guztiak bere narratiban integratu, une historiko bakoitzeko marko sozialarekin eta politikoarekin lotuz.

Soziolinguistika garaikideak hiru espazio edo leku aitortzen dizkio hizkuntzari: identitatearen lekua, erresistentziaren lekua eta elkartasunaren lekua. Subjektu indibidualen lekukotza eta bizipenak biziki pertinenteak dira espazio horiek aztertzeko.

[higa]

Katalanaren historia sozialean hiru fenomeno dago, egungo egoera ulertzeko bide ematen dutenak: (a) erabilera sozialaren atzerakada; (b) hizkuntza komunitatearen kohesio falta; (c) hizkuntzaren barneko aldaketak eta interferentziak ugaritzea. Hiru fenomeno horiek dira, hain zuzen, historian zehar aztertu behar direnak.

—-

Aldizkariak ideia interesgarri gehiago ditu. Nahi baduzue, hemen ikusi ahal duzue oso-osorik: http://www.raco.cat/index.php/LSC/issue/view/21338/showToc