Ohean nago; Josemi Zumalabe fundazioaren lagunen liburua itxi dut; eta pentsakor geratu naiz. Gustatu zait. Zer pentsatua ematen dit. Hunkitu ere bai: lagun eta istorio zaharrak gogora ekarri dizkidalako.

Liburuak militantziaz eta horizontaltasunaz hitz egiten du, militantzia ulertzeko moduaz. Horretaz pentsatuz jarriz gero, bi poloren artean mugitu ohi garela azaltzen dute, polo horiek izendatzeko zailtasunak izanik ere. Sakrifizioaren eta bizipozaren paradigmak deitzeko tentazioa aitortzen dute:

• Sakrifizioa: “egin behar da”, “norbaitek egin behar du”…
• Bizipoza: “nahi dudanean, nahi dudalako, nahi dudan eran”…

Bi poloak dira, baina errealitatea(k) ez d(ir)a horren sinplea(k).

Txepetxi aspaldian irakurritako testu bat etorri zait burura. Izan ere, Txepetxek bi birtute handi ditu. Batetik, kristoren gaitasuna du ideiak han-hemenka biltzeko eta teoria koherente baten baitan artikulatzeko (teoria autokontsistentea, esango luke berak). Bestetik, trebezia berezia du metaforak eta irudiak erabiltzeko.

Txepetxek bizipozaren kontzeptuari lotuta, militantzia “erotizanteaz” hitz egiten zuen: erotizantea, sormena eta gozamena zekarrelako. Hori ukatzen duen militantzia, bere ustez, huts-hutsean betebeharraren kontzeptuan oinarritzen da; eta, gozamena ukatzen duen neurrian, “kastrantea” da.

Konpromisoa eta gozamena, ordea, ez dira kontrajarriak. Txepetxen teorietan sakontzeko sortu zen mintegiak ADOREZ eta ATSEGINEZ izena hartu zuen.

Liburua gustatu zait. Kontrazalean poema txiki eta errepikakorra ageri da… eta hura ere buruan itsatsia geratu zait.

Ni pausoa
Gu bidea.
Bidean pausoa, pausoan bidea

(Poema aurkezpenaren bideoan ere bada oso-osorik: vimeo.com/93254479)

Cooper irakasleak “La planificación lingüística y el cambio social” liburuan aldarrikatzen du planifikazio linguistikoak lau punturekin zerikusirik duela: (1) berrikuntzaren gestioarekin, (2) marketinarekin, (3) politikarekin (boterea lortzearekin edo boterea mantentzearekin) eta (4) erabakiak hartzeko prozesuarekin.

Planifikazio linguistikoa, horren arabera, zerbait poliedrikoa da: segun zein aldetatik begiratzen diozun, alde bat edo bestea ageriko zaizu nabarmenago… Norberak zer ikusten duen, norberaren begiradarekin du zerikusia… Baita unean uneko egoerarekin ere; egoerak berak begirada baldintzatu baitezake.

Gustatu zitzaidan Elhuyar fundazioak euskara planak eraldaketa-prozesu gisa aurkeztu zuenean (hemen: Eraldaketa-prozesuak: zer, zertarako, nork, nola…). Haien ustez, eraldaketak, benetakoa bada, botere-harremanak eraldatzea dakar. Horretaz hemen idatzi nuen.

Gustatu zitzaidan, ere bai, EMUN kooperatibak bere marka eta lelo berria aurkeztu zituenean: euskara eta berrikuntza soziala. Behin, ikastaro batean, zeozer kontatu ziguten berrikuntzaren hedaketaz. Rogers izeneko tipo baten teoria da. Horren arabera, berrikuntza baten aurrean pertsonek jokabide ezberdinak hartzen dituzte: berritzaileak, berrikuntzaren hasierako hartzaileak, gehiengo goiztiarra, gehiengo atzeratua eta tradiziozaleak.

Pello Jauregik halako zerbait azaldu zuen Moti+Batu topaketetan: Portaeratik jarrerara. Jokabide urratzaile, egokitzaile eta eragozleak. Pelloren esanetan, gutxiengo motibatu bat izan ohi da bide berriak urratzen dituena eta euskararen aldeko giro soziala ahalbidetzen duena… Gehiengoa giro horretara egokituko da, ez besterik.

Berrikuntza ala eraldaketa? Esan bezala, begiradarekin du zerikusia. Dena den, inpresioa dut bata eta bestea ez daudela elkarrengandik oso urrun.

Bat Soziolinguistika Aldizkariaren 87/88 zenbakiak azken urteotako begirada egiten dio Euskal Soziolinguistikaren Ikerketari. Aldizkaria aurkezteko, Soziolinguistika Jardunaldiak baliatu zituzten, eta gaiari buruzko mahai ingurua antolatu: Patxi Baztarrika, Patxi Juaristi, Itziar Idiazabal, Iñaki Dorronsoro eta Iñaki Martinez de Luna [http://vimeo.com/91311806]. Gauza interesgarri asko esan ziren bertan, baina bereziki gustatu zitzaidan Patxi Juaristik egin zuen laburpena: ikerketetan askotariko gaiak ikusten dira, askotariko erakundeak, jatorri akademiko ezberdinak… Oro har ikuspegi aberatsa ikusten du, nahiz eta agian ikerketa aplikatua teorikoaren gainetik gehiegi nagusitu, eta nahiz eta nazioarteko ikerketarekin lotura txikiegia ikusten duen.

Patxi Juaristik lehenago ere gaia landu izan du. 2010eko HAUSNARTU sarietan lan interesgarri bat aurkeztu zuen: Euskal Soziolinguistika Aplikatua: bilakaera metodologikoa eta teknikoa (pdf). Ondorioen atala argi-argia iruditu zitzaidan… Patxi Juaristiren esanetan, euskal soziolinguitikak hiru paradigma metodologikoak landu ditu (positibista, hermeneutikoa eta kritikoa), nahiz eta lehen biak (eta batez ere lehena) nagusitu diren.

Hitz gutxitan esanda (barkatu sinplifikazioa): (a) Paradigma positibistak arrazoiak jakitearekin zerikusia du, kausa-ondorio harremanak esploratzea da, maiz metodo kuantitatiboen bidez; (b) Paradigma hermeneutikoa fenomeno baten atzean zer dagoen ulertzea da, eta metodo kualitatiboak ditu gustukoak; (c) Paradigma kritikoak eraldaketa bilatzen du, eta horretarako sarritan metodo partehartzaileak erabiltzen ditu.

Iruditzen zait agerian daudenak baina gauza gehiago dagoela paradigma kritikoaren ildokoak. Gehiegi sistematizatu gabe egin dira; ez dira behar bezala dokumentatu, ez dira argitaratu, ez dira jardunaldietan aurkeztu… Gehiago behar dira? Bai. Lan egiteko moduak sistematizatu behar dira? Esperientzia horiek jasotzeko ahaleginak egin? Jakina.

Badugu zer ikasi!

Duela urte batzuk, Madril aldean, ikerketa militanteari buruzko ikastaro bat antolatu zuten Verdades Nómadas izenburuarekin. Hiru ideiarekin geratu naiz:

• Ikerketa militantea militatzeko modu bat ere bada: sen kritikoa suspertzea, etengabeko gogoeta bultzatzea, subjetibitate berriak sortzea, elkarrekin pentsatzea, ideiak partekatzea…. arriskatzea.
• Jakintza sortzea ez da nahikoa, jakintza erabilgarria sortu behar da. Zein jakintza da erabilgarria eta zein alferrikakoa? Ikerketa militantearen ikuspegitik, jakintza erabilgarria da eraldaketarako ahalmena ematen duena; zer mugitzen ari den identifikatu, eta hori indartzeko bideak proposatzen dituena.
• Taldearen barrutik ikertu behar da, eta ez kanpotik; ikergaia elkarrekin definitu behar da: zer ikusten dugun, zer sentitzen dugun, nolako dilemak sortzen zaizkigun… eta hortik abiatuta jakintza erabilgarria zein den erabaki. Ikerketa militantea prozesu kolektiboa da beti.

Duela hilabete batzuk Orlando Fals Borda soziologoaren lan batzuk irakurtzeko parada izan nuen, eta hasiera batean urrun samar egin bazitzaizkidan ere, amaierarako gustua hartu nien. Esan izan da ikuspegi eurozentrista dugula, eta gure ingurutik harago sortzen diren ikuspegiak eta esperientziak gutxiesteko joera oso-oso agerian dugula. Fals Bordak hegoaldeko begirada eman dio paradigma kritikoari. Haren lanari buruzko hitzaldi baten esteka utzi nahi dizuet, sarrera hau amaitzeko: hemen. On egin!

Ezagutzen al duzue “Cens d’entitas de foment de la llengua catalana” proiektua? Katalanaren sustapena egiten duten entitateen erregistro publikoa da, antza. Horri buruzko albiste bat irakurri dut, duela gutxi:

“Enguany 142 associacions i fundacions formen part del Cens d’entitats de foment de la llengua catalana /…/ 82 pertanyen a l’à mbit cultural, 17 a foment de la llengua, 11 a integració social, 7 a joves i lleure, 11 a organitzacions empresarials i sindicals, a més de l’à mbit de l’esport, la formació, els col·legis professionals i les noves tecnologies”

Hortaz, erregistroan 142 elkarte eta fundazio dago izena emanda. Ez dira soilik zuzen-zuzenean katalanaren langintzaren baitako entitateak (gure euskalgintzaren parekoak). Bestelakoak ere ageri dira: kultura arlokoak, gizartegintzakoak, hezkuntzakoak, enpresa mundukoak… askotarikoak. Egitasmo interesgarria da. Web orrian www.gencat.cat/llengua/cens proiektuari buruzko azalpen ugari ageri dira, baita bideo dibulgatiboa ere:

Eta gurean? Zein dira euskararen sustapena egiten duten entitateak? Zenbat dira? Non daude? Euskalgintza nola definitu?

Urretxun horretaz aritu ziren. Euskalgintza artikulatu nahian, euskalgintza bera definitzera behartuta ikusi zuten beren burua: “Maila kontzeptualean, euskalgintzaren partaidetzat jotzen dira beren erakundeaz gain, gizartean euskararen normalizazioan eragiteko asmoa duten erakundeak”.

Mikel Zalbidek horri buruzko gogoeta egin zuen orain dela urte batzuk. Horretarako bi elementu erabili zituen: (a) euskalgintzaren aldeko asmoak eta (b) euskalgintzaren aldeko emaitzak. Hortaz, lau aukera zerrendatu zituen:

• A Euskalgintzaren aldeko asmorik bai, eta aldeko emaitzarik ere bai
• B Euskalgintzaren aldeko asmorik bai, baina aldeko emaitzarik ez
• C Euskalgintzaren aldeko asmorik ez, baina aldeko emaitzarik bai
• D Euskalgintzaren aldeko asmorik ez, eta aldeko emaitzarik ere ez

Lehen hirurei euskalgintzaren baitakoak zirela iritzi zien, baina halako bereizketa “txiki” bat egin zuen:

• Berariazko euskalgintza dira lehen biak, euskararen sustapena berariaz bilatzen baitute.
• Bide batezko euskalgintza da hirugarrena

Gogoeta Euskaltzaindiaren Euskara aldizkarian argitaratu zen, 2007. urtean, artikulu luzeago baten sarrera gisa: Iparraldeko Euskalgintza, XIX. mendearen bigarren erdian: Zaldubi eta bere garaia. (pdf).

Source: Allartean

Aurreko hilabetean hiru sarrera argitaratu nituen, elkarrekin oso lotuak:

• Hizkuntza Normalizazioa prozesu kolektibo gisa
• Lau apunte, lidergoei buruz
• Praktika kolektiboen ekologia

• Elementu isolatuen arteko loturak eraikitzea. Gure artean, gaur egun, horrela erabiltzen dugu sarri.
• Trinkotasuna galdu… Eguraldiaren iragarpenetan, esate baterako, halaxe erabiltzen da: “Ostiralean ere euria egingo du, arratsaldean batez ere, baina tarteka zerua saretu egingo da eta eguraldiak itxura hobea hartuko du”.