Etiketaren artxiboa: HerrialdeKatalanak

Soziolinguistika lubakietan

-n -kargitaratuta
Erantzun

2013an Soziolinguistika Klusterrak BAT aldizkariaren zenbaki monografiko bat argitaratu zuen euskal soziolinguistika ikerketari buruz. Blog honetan bertan egin nuen haren iruzkina: «Begirada bat ikerketa kritikoari».

Asteon, Institut d’Estudis Catalans institutuak iaz antolatu zuen mahai-inguru baten bideoa ikusten ibili naiz: «La recerca que necessitem». Jon Pujolar irakaslearen gidaritzapean, lau arlotako eragileak bildu ziren bakoitza zertan ari den azaltzeko eta, ikerketari dagokionez, beharrak non ikusten dituen azaltzeko. Unibertsitatea, hizkuntza normalkuntza, osasungintza eta gizarte mugimendua egon dira ordezkatuak. Gutxi gorabehera, honako hauek esan zituzten:

  • Unibertsitatean eleaniztasunaren kudeaketari buruzko kezka azaldu da, eta horren inguruko ikerketaren beharra azpimarratu. Dena den, kritika bat edo beste jaso zuten, unibertsitatean eleaniztasuna esaten denean, azken batean, ingelesari lekua ematea besterik ez baita.
  • Hizkuntza normalkuntzatik, inkesta soziolinguistiko batetik hurrengora dagoen tarte horretan ondo ari ote diren aztertzeko moduko ikerketak behar dituztela adierazi dute. Inpaktu-ebaluazioari buruz ari direla iruditu zait. Gurean ere bada horren beharra: zer lortzen dugu egiten duguna egiten dugunean?
  • Osasungintzan profesionalen eta erabiltzaileen arteko hizkuntza erabilerak aztertzeko beharra aldarrikatu dute. Horrez gain, gaizki ulertu ez badut, anbulatorioak eta mediku-kontsultak ikerketa soziolinguistikoak egiteko espazio pribilejiatuak direla defendatu dute. Kalean gertatzen diren interakzio berdinak anbulatorioan bertan behatu daitezke errazago. Portzierto, inork al daki hemengo Osakidetzan horrelako zerbaitetan ari ote diren?
  • Gizarte mugimenduaren ikuspegia Plataforma per la Llengua erakundeak ekarri du. Hizkuntzaren egoera arloz arlo aztertzeko egin dituzten lanak azaldu dituzte, gehienetan hizkuntza eskubideen urraketari lotutakoak. Beharrei dagokienez,  auzoz auzoko azterketak egiteari ekin diote, maila horretako interbentzioak egiteari begira.

Egoera ez zait batere arrotz egin. Horretan, hango eta hemengo egoerak ez dira horren ezberdinak. Unibertsitateak ikerketa teorikoak eta nazioartean homologagarriak bultzatzeko arriskua aipatu dute. Beren ustez, lubakietan lehen lerroan dauden/gauden entitateei dagokigu gure beharrak mahai gainean jartzea eta ikerketa lerro berriak abiatzeko  presionatzea. Oker ez banago, Patxi Juaristik antzeko ideia adierazi zuen BAT aldizkarian.

Salbuespenak salbuespen, lubakiak eta ikerketa ez dira, sarri, bateragarriak.

Gustukoa dut Marina Garces filosofo katalanari behin entzundakoa: teoriaren inpotentziaren aurrean, pentsamenduaren potentzia. Haren ustez, teoriak ideia “kosifikatuak” dira: produktu bat. Pentsamenduaren potentzia harago doa. Elkarrekin pentsatzeko denborak eta espazioak behar dira: esanguratsuak, gertutik interpelatu egingo gaituztenak. Ikerketaren funtzio interesgarrienetako bat horixe litzateke: denbora eta espazio horiek elikatzea, eta ez horrenbeste lanketa teorikoa.

Hizkuntzak, emozioak, sentimenduak…

-n -kargitaratuta
Erantzun

POMPEU FABRA KATEDRAREN HIRUGARREN JARDUNALDIAK “El sentiment de pertinença i la llengua” izan du hizpide: emozioak, sentimenduak eta hizkuntzak. Bideoak youtuben argitaratu dituzte eta han kuxkuxeatzeko aukera izan dut.

Carme Junyent irakasle mundiala da. Hitzaldian identitate anitzak defendatu ditu:

  • Bere ustez identitatea nagusiki hiru irizpidetan oinarritu izan da: arraza, erlijioa edo hizkuntza.
  • Arraza oso kontzeptu eztabaidagarria da. Eztabaida horretan sartu gabe ere, arrazan oinarritutako identitateek badute arazo bat, ezin baitira hautatu. Ezin dira eskuratu. Bazara edo ez zara.
  • Erlijioaren kasua ezberdina da. Erlijio berri bat adoptatu ahal duzu, eta horrekin identitate erlijioso berri bat hautatu. Baina identitate horiek ez dira metagarriak. Baztertzaileak dira. Pertsona bat nekez izango da multi-erlijiosoa. Horrelako gutxi dago munduan.
  • Hizkuntzan oinarritutako identitateak, ordea, hautagarriak eta metagarriak dira. Horra hor beren abantaila: erabat posiblea da bertoko identitatea adoptatzea, jatorrizko identitateari uko egin gabe.

Beste bi apunte interesgarri utzi ditu:

  • Bada ideologia linguistiko bat, hizkuntza komunikatzeko tresna soil bat dela defendatzen duena. Behin komunikatzea lortuta, alferrik gainontzeko guztia. Ideologia horrek badu indarrik, oraindik ere. Dena den, ez da kasualitatea ideologia erabat elebakarra izatea.
  • Errepublika katalanaren hizkuntza ofizialari buruz galdetu diote. Ofizialtasunaren inguruan, oro har, eszeptikoa da: “hizkuntza handiek ez dute ofizialtasunik behar, eta hizkuntza txikiei ofizialtasunak ezer gutxi aportatzen die praktikan”. Ez dut uste Nafarroa eta Iparraldeko euskaldunak iritzi berekoak direnik, baita tira… Bi gauza besterik ez du eskatzen berak: (a) katalana beharrezkoa izatea, eta (b) gaztelania derrigorrezkoa ez izatea. Horrekin konformatzen dela dio. Geuk ere sinatuko genuke, ezta?

Sarrera-hitzaldiaren ondoren hiru hiztun berri aritu dira: Gagandeep Singh [Un sikh a Catalunya], Najat El Hachmi [Arrelar llegint] eta Matthew Tree [El poder de les llengües, a Catalunya i més enllà].

Ideia batzuk:

  • Bizi-bizia da kanpokoak izan eta hizkuntza gutxitua bereganatu duten hiztunen esperientzia. Antzeko anekdotak kontatuko dizkizute behin eta berriz: botikan katalanez eskatu eta musu bi ematera hurbildu zaien amona, edota entzutearekin batera jarrera erabat aldatu duen dendaria… Oso-oso berezia da anekdota horiek nolako indarrarekin eta nolako ilusioarekin kontatzen dituzten entzutea. Emozioez eta sentimentuez hitz egiten dute bete-betean.
  • Matthew-ek kontatu duenaren arabera, Portugalen ere antzeko zerbait gertatzen da, portugesa hizkuntza gutxitua ez bada ere. Portugal modan dago eta ohituta daude turistekin; baina ez daude batere ohituta portugesez komunikatzen saiatzen diren turistekin… Aukera baduzue, egin proba.
  • Hizkuntza batek sortzen dituen emozioen tamainak ez du zerikusirik hizkuntzaren tamainarekin (edo bai, baina —izatekotan— alderantziz proportzionalak lirateke). Ingelesa nazioarteko hizkuntza izatera iritsi da. Ingelesa ikasten duen jendeak elkarrekin komunikatzen du. Baina ingelesak ez die balio bere emozioak, sentimenduak eta barneko bulkadak adierazteko. Erdi bidean gelditzen dira.
  • Memoria da historiaren intimitatea. Historia botere-harremanez zipristindua dago. Memoria librea da. Najat El Hachmik Montserrat Roig idazlearen eskutik ezagutu zuen Herrialde Katalanetako garai bateko memoria eta idatz-zaletu egin zen. Bere liburuetan harek ezagututako immigrazioaren memoria kontatu nahi izan du; memoria emozioa baita.

Hitzaldi hauek guztek Nelson Mandelaren esaldi ezagun hura gogorarazi didate: gizon edo emakume bati ulertzen duen hizkuntza batean hitz egiten badiozu, haren burura iritsiko zara; bere hizkuntza propioan hitz egiten badiozu, berriz, bihotzera iritsiko zara

Aukera baduzue, bideoak ikusi. Merezi du.

 

Ajudeu-me, ‘lagunduidazue’

-n -kargitaratuta
Erantzun

GOGOKO DITUT astintzen nauten istorioak. Kontakizunak. Narrazioak. Kronikak. Bizipenak. Emozioak. Azalpen luzerik ez eman… hobe kontatu egiten badidazu.

‘Ajudeu-me’ Mataró herrira gaztelania eta ingelesera ikastera etorri den brasildar gazte baten istorioa da. Han ohartu da marrubiak ez direla fresa, baizik eta maduixes, eta laranjak, taronges… eta hizkuntzarekin maitemindu da.

Katalana nola aurkitu zuen kontatzen du, nola erabaki zuen ikastea, lagundu zion jendea eta lagundu ez ziona, voluntariat per la llengua, Consorci-aren ikastaroak, bere kabuz ikasteko estrategiak… Murgiltze linguistikoa defendatzen du: katalanez egiteko aukerak bilatu eta eta katalanez egiteko aukerak baliatu. Eta kexu da, katalan hiztunek harekin hizkuntza aldatzen dutenean.

‘Ajudeu-me’ oihu bat da:

LAGUNDUIDAZUE! da Katalunian, Euskal Herrian, Japonen eta munduko edozein txokotan, bertako hizkuntza ikastea garrantzitsua dela sinisten duten pertsonen oihua. Hizkuntza ikasteko laguntza eske ari diren pertsonen oihua da. Baina, haratago, LAGUNDUIDAZUE! bizi nahi duen hizkuntza baten oihua da.

Diadaren ospakizunean Màrius Serra idazle eta kazetariak eman zuen hitzaldi antologiko baten zatia ekarri du liburura:

“Necessitem més immersió lingüística que mai per tenir un futur capicua. Amb el cap i el cor. Només si vehiculem del dret i del revés el nom de la nostra llengua en traurem l’entrellat: Català a l’atac. Visca la llengua viva i visca el submarinisme”. 

Merezi du euskaraz ere jartzea:

“Etorkizun kapikua lortzeko, inoiz baino beharrezkoago dugu murgiltze linguistikoa: katalanaren uretan murgiltzea. Burua eta bihotza jarri behar ditugu. Korapiloa askatuko badugu, gure hizkuntzaren izena eskuin ezker eta ezker eskuin idatzi behar dugu, bietara: Català a l’atac. Gora hizkuntza bizirik. Gora murgiltzea! Gora urpekaritza!”

Ez dakit zuek, baina nik neuk eskertzen ditut horrelako istorioak. Euskaraz ere nahi nituzke. Interesatu zaizkit hiztun berriez azken 2-3 urtean argitaratu diren ikerketak, baina bizitza-historia gehiago ere eskertuko nituzke. Bizipenak: bizitzaren zipristinak, poesia dosi txiki batekin hornituak.

Izokinak gara, korronteen kontra

-n -kargitaratuta
Erantzun

Eta Kitto ELKARTEAK ANTOLATZEN DUEN Transmisioa Mintegiaren baitan, Jose Mari Agirretxe Porrotxek herrigintzaz eta irrigintzaz jardun zuen. Balioei buruz hitz egin zuen: elkartasunaz, eta eraldaketaz. Dagoeneko klasiko bihurtu den galdera da: euskaltzale izaterik al da… feminista, ekologista edota berdinzale izan gabe?

Honela zioen:

Oso inportantea da kultura. Eraldatzailea da. Euskal kultura, gehiago. Ze euskarak baloreak ditu. Euskara ez da bakarrik komunikatzeko tresna bat. Gu izokinak gara, korronteen kontra. Korronteen kontra egin behar dugulako, korronteen kontra ari direnekin enpatizatzen dugu: ekologia batekin, genero begirada batekin, parekidetasunarekin, ekonomia batekin, justizia batekin. Errazago enpatizatuko duzu, zu ere hor ari zarenean. Txikitasunetik. Orduan ez dut uste euskara soilik denik komunikatzeko tresna bat. Hori ere bai. Euskara da balioak transmititzen dituen bitarteko ederra.

Toni Lodeirok, bestalde, Options aldizkariaren artikulu batean bestelako bizimodu baten defentsa egin du: bizimodu bat non “astelehenak arinagoak diren, eta ez horren astelehen”. Gure balioekin bat etorriko den bizimoldea proposatzen du.

Honela dio:

Banka etikoa, seme-alaben zaintza eta galegoa edo katalana indartzea zertan dira berdinak? Bada…hirurek gauza bera uzten dutela agerian: hirurek agerian uzten dute gaur egun “gudu-zelaiak gure gorputzak direla”. Hirurek hegemonia neoliberalaren kontrako alternatiba aldarrikatzen dute eta hemen eta orain gure balioekin bat etorriko diren bizimoldeak proposatzen dituzte, bizitzea merezi duten bizimoldeak, alegia.

Testu osoa hemen irakurri ahal da: Gorputzak, Hizkuntzak, Kontsumoa. (twitterren jaso genuen horren pista, @Garaigoikoaren bidez).

Mikel Irizarrek ere txio eder bat sareratu zuen aurreko batean:

Diglosiak poeta egiten gaitu; subalternalitateak, berdinzale eta berdintzaile; hegemonia borrokatzeak, eraldatzaile…

Ziur aski horregatik gaude Herrialde Katalanei begira. Izan ere… zaila egiten zaigu garaiotan beste inora begiratzea. Eta bai… niri ere begiak umeldu zitzaizkidan “Euskal Herria amb Catalunya” bideoa ikusi nuenean.

Rol soziolinguistikoak

-n -kargitaratuta
Erantzun

EGIAN zein LASARTE-ORIAN “ahobizi” eta “belarriprest” rolak sortu zituzten, ekimenari forma emateko eta jendearen konpromisoa bideratzeko. “Ahobiziek” bi konpromiso hartu zituzten: batetik, euskara ulertzen duenari dena euskaraz egitea, eta bestetik ezezagunari lehenengo hitza euskaraz egitea. “Belarriprestek” haiei euskaraz egitea ondo hartuko zutela adierazten zituzten.

Urte pare bat dira Natxo Sorolla irakasleak tesia argitaratu zuenetik: Tria de llenguas i rols sociolingüístics a la Franja des de la perspectiva de l’anàlisi de xarxes socials. Bertan hiru gako lantzen ditu: harreman-sareak, hizkuntza-hautuak eta rol soziolinguistikoak. Azken horietaz jardungo dut hemen.

Rol sozialak gizartean parte hartzeko modu egituratuak dira, normen bidez arautuak. Rol soziolinguistikoak ere horixe dira: hizkuntza portaeran oinarritzen diren rolak dira, eta pertsona bakoitzarengandik zer espero daitekeen arautzen dute. Tesian zazpi rol soziolinguistiko ageri dira:

  • Katalan hiztun zorrotza (A): Katalanari eusten dio. Elkarrizketa elebiduna nahiago du, gaztelerara makurtzea baino.
  • Katalan hiztun zorrotza (B): Elkarrizketa elebidunak ez ditu gustukoak, baina bestelako estrategiak erabiltzen ditu gaztelaniaz ez egiteko.
  • Katalan hiztun hibridoa (C): Katalana nahiago du, baina gaztelania erabiltzeko prest dago.
  • Hibrido berdinkideak (D): Ez du preferentziarik adierazten. Neutroak omen dira. Diskurtso anbiguoak eta anbibalenteak darabiltzate.
  • Gaztelaniazko hiztun hibridoa (E): Gaztelania nahiago du, baina katalana erabiltzeko prest dago.
  • Gaztelaniazko hiztun zorrotza (F): Ez ditu elkarrizketa elebidunak gustutkoak, baina bestelako estrategiak erabiltzen ditu katalana ez erabiltzeko.
  • Gaztelaniazko hiztun zorrotza (G): elkarrizketa elebidunak nahiago ditu, katalanara igarotzea baino.

Howard Giles-ek egokitze komunikatiboaren teoria sortu zuen 1973an. Horren arabera, hiztunek egoera bakoitzean hizkuntza bat ala bestea hautatu egiten dute, besteen aurrean inpresio jakin bat emateko. Bi joera izan ohi dira: konbergentea eta dibergentea. Lehenak taldeko partaidetasuna adierazten du; bigarrenak, berriz, ezberdindu nahia.

Hortik abiatuta, Sorollak eredu sinplifikatu bat landu du bere tesirako. Bertan lau rol soziolinguistiko erabiltzen ditu:

  • Katalan hiztun euslea: katalana erabiltzen du gainontzeko guztiekin
  • Katalan hiztun konbergentea: katalana egiten du, baina soilik katalan hiztunekin
  • Gaztelaniazko hiztun konbergentea: gaztelania erabiltzen du soilik gaztelaniazko hiztunekin
  • Gaztelaniazko hiztun euslea: gaztelania erabiltzen du gainontzeko talde guztiekin

Horiek horrela, honako hau da espero daitekeena, rol ezberdinek inteaktuatzen dutenean:

Natxo Sorallak Franjan egin du bere azterketa: 15 ikastetxetako 18 gelatan; 245 ikaslerekin orotara. Jaso dituen datuen arabera, ikasle horien herena katalan hiztunak dira (% 14,9 eusleak eta %19,4 konbergenteak); % 9,9 gaztelaniazko hiztun konbergenteak dira; eta % 55,8 gaztelaniazko hiztun eusleak. Aldaketa soziolinguistiko larria antzeman du, katalanaren oreka soziolinguistikoa kolokan jarri duena: familiatik katalan hiztunak diren ikasleen laurdenak gaztelaniazko rolak jokatzen dituzte. Familia elebidunetako ikasleen artean, bi heren dira gaztelaniazko rolak jokatzen dituztenak (kasu gehienetan, gainera, gaztelaniazko hiztun eusleak).

Ikerketa interesgarria da, erabiltzen duen metodologiagatik. Sorollak defendatzen du herrialde katalanetan hizkuntza-hautua solaskidearen arabera egiten dela, eta ez, Fishmanek zioen moduan, jardun-esparruen arabera. Horregatik harreman-sareak ikertzearen garrantzia aldarrikatzen du.

Hemen eskuratu daiteke: http://diposit.ub.edu/dspace/handle/2445/97620

Identitate inklusiboak

-n -kargitaratuta
1

ELKARRIZKETA EGIN diote Carme Junyenti @Berria egunkarian. Gauza interesgarri asko aipatu ditu, baina elkarrizketaren amaieran kontatu duen istorioa gustatu zait bereziki:

Ikerlan batean zenbait haurrekin hitz egin genuen. Bat Katalunian jaioa zen, Gambiako bikote baten semea, 7 urtekoa. Katalana garrantzitsua iruditzen ote zitzaion galdetu genion. «Bai, noski!», erantzun zigun. «Katalanez hitz egiten badut, ez naiz horren beltza».

Sarri aipatu izan da hizkuntza txikiek ertainek identitate inklusiboa maite dutela. Gogora ekarri dizkit blog zaharrean jasotako bi istorio:

  • Lehena Herrialde Katalanetan gertatutakoa da. Vicenç Villatorok, Ramon Llull institutuko buruak, kontatu zuen gaur8 agerkarian:

390_1326708035guillem_defakGuillen d’Efak abeslaria Mallorcako Guardia Zibil baten eta printzesa ginear baten semea zen, eta, politikoki oso zuzena ez den era batean esanda, beltza zen. Eta 60ko hamarkadako Mallorcan pertsona beltz bat ikustea ez zen batere ohikoa. Jakin-mina sortzen zuen. Diotenez, egun batean d’Efak Palmako taberna batean sartu, barrara gerturatu eta katalanez eskatu zuen. Tabernariak, katalanez honek ere, zera erantzun zion: «Jauna, hizketan entzun zaitudan arte, beltza zinela uste izan dut». Hau da, mallorkeraz mintzatzen bazara mallorcarra zara, eta, garai hartako tabernari harentzat mallorcarra eta beltza izatea pentsaezina zenez, ez zela beltza izango ondorioztatu zuen.

  • Bigarrenak aspaldian AIZU aldizkariak argitaratu zuen biñeta batekin du zerikusirik:

Korrika garaia da. Goian hegazkin bat dago, kearekin mezu bat idazten du zeruan: “korrika, euskara ez da gelditzen”. Behean bi goardia zibil, hiztegiarekin, mezua erdaratu nahian: EUSKARA EZ DA GELDITZEN… EL EUSKARA NOs SEPARA…  

Eta hala da. Gure burua definitzeko kategorizazio-estrategiak erabiltzen ditugu; kategoriak eraikitzen ditugu (gizonak eta emakumeak; zuriak eta beltzak; erdaldunak eta euskaldunak) eta kategoria bakoitzarekiko balorazioak egiten ditugu, gure pertenentziak erabakitzeko. Gure identitate soziala horrela sortzen dugu.

Dakienak badaki prozesu identitarioak garrantzitsuak direla hizkuntzaren normalizazioan.

Hizkuntzak nola akabatzen diren. Carme Junyent-en hitzaldia

-n -kargitaratuta
Erantzun

AURREKO ASTEAN Carme Junyet irakaslearen hitzaldi bat entzuteko aukera izan dut. Hizkuntzen galerari buruz hitz egin du, baina baita askoz gauza gehiagori buruz ere. Mundiala da emakumea!

Cs4SZYOWgAAE2U6Apunte gutxi batzuk hartu, eta jaso bezala ekarri ditut, gehiegi landu gabe. Hona:

  • Hizkuntza baten heriotzak hiru fase ditu: (a) komunitatea erabat elebiduntzea; (b) transmisioa etetea; (c) azken hiztunak (heriotza). Munduan 6000 hizkuntza dagoela kalkulatzen baldin bada, horietatik % 40 (a) fasean daude, % 40 (b) fasean eta % 10 (c) fasean. Kalkula ezazue, bada, zenbat hizkuntza dagoen arriskutik kanpo.
  • Oro har prozesua luzea izan ohi da; hainbat mende iraun dezake. Adi egotea komeni da; teorian bederen, lau belaunaldi nahiko izan baitaitezke hizkuntza bat desagertzeko.
  • Hizkuntzak ez dira hiltzen arrazoi linguistikoengatik. Arrazoiak beste inon bilatu behar dira. Orobat honako hauetako bat izango da (edo bat baino gehiago): (a) genozidioa; (b) transmisioaren eten behartua; (c) hizkuntzaren eta lurraldearen arteko harremana haustea; (d) hezkuntzan hizkuntza menderatzaileari nagusitasuna ematea; (e) hiztunen marginazioa…
  • Hezkuntzari gagozkiola, bada hor paradoxa triste bat: izan ere, hezkuntza oso tresna eraginkorra izan da hizkuntzak ordezteko; baina hizkuntza gutxitua biziberritzeko ez du eraginkortasun bera erakutsi.
  • Bartzelonatik gertu dagoen Masquefa herrian jaio da Carme. Bertan bizi den emakume baten kasua kontatu du: lehen hizkuntzak guarani eta portugesa ditu (Brasileko mugatik gertu dagoen herri batekoa delako); Kataluniara etorrita, gaztelania ikasi zuen, bertako guztiek horrela egiten ziotelako. Orain seme-alabekin katalanez jardutea erabaki du, katalanez eskolatu arren, eskolan gaztelania ikasi dutelako. Honela kontatu zuen twitter-en:
  • Feministatzat du bere burua, baina kritikoa da hizkuntza ez sexista osatzeko egiten ari diren proposamenekin. Hizkuntzalaria izanik, uste du gehiegizko interbentzionismoa dela hizkuntza horrela egokitu nahi izatea. Alde horretatik, kritika ugari jaso ditu.

Hitzaldia  zikloaren baitan antolatu da. Iazko hitzaldi guztiak egitasmoaren blogean daude ikusgai: hitzadinamintzo.blogspot.com.es

Hizkuntza komunitarioa / Hizkuntza sozietarioa

-n -kargitaratuta
Erantzun

IV_jornada_LiS.jpg_1568319604Woolard antropologoarengandik ikasi genuen hizkuntza ideologiak, ñabardurak ñabardura, bitara bil zitezkeela: egiazkotasuna eta anonimatoa. Lehenak oinarri identitarioa du, bigarrenak komunikatiboa. Apunteak hemen bildu nituen: http://allartean.blogspot.com.es/2008/08/ideologia-linguistikoei-buruz.html

Herrialde Katalanetan, bi ideia horien sintesi berri baten beharra aldarrikatu izan da katalanerako: “A ala B” paradigma gainditu eta “A eta B” aldarrikatu.

Ildo horretan, zer pentsatua eman didan ideia entzun dut hizkuntzari eta jendarteari buruzko IV. jardunaldian (IV Jornada sobre Llengua i Societat als Territoris de Parla Catalana). Francesc-Xavier Vila Bartzelonako Unibertsitateko irakasleak hizkuntza komunitarioen eta hizkuntza sozietarioen arteko bereizketa egin zuen. Alde horretatik, aniztasunaren diskurtsoaren arriskuak agerian jarri nahi izan zituen. Bere ustez, adibidez, tamazight hizkuntza eta katalana  ezin dira Katalunian berdinak izan. Ziur aski, biak dira “hizkuntza komunitarioak”, atzean hiztun komunitate bat dutelako; Katalanak, ordea, “hizkuntza sozietarioa” ere izan behar du… jendarte osoari dagokion hizkuntza delako.

Iruditu zait gurean ez dugula horretaz gehiegi pentsatu. Ziur aski, beste fase batean gaude, oraindik ere.

Hizkuntzen historia sozialaz (eta bi)

-n -kargitaratuta
Erantzun

pageHeaderTitleImage_ca_ESEuskaltzaindiak euskararen historia soziala lantzeko atondu duen eredu metodologikoaz aritu nintzen aurreko sarreran. Hizkuntzaren historia soziala zientzia denez, metodoa ezinbestekoa dela defendatzen zuen Zalbidek

Zientzia soilik ez, hizkuntzaren historia soziala borroka politikorako arma ere bada. Akordatzen? Orain dela urte batzuk, bere hitzaldi solemne horietako batean, historia berridatzi nahi izan zuen Juan Carlos I-k, eta gaztelania ez ziren hizkuntzen aurkako errepresioa ukatu. Emili Boix-Fuster soziolinguista katalanak gogorarazi du, LSC aldizkariak historia sozialaz argitaratu duen ale monografikoaren hitzaurrean.

LSC, Llengua, societat i comunicació, Bartzelonako unibertsitatearen aldizkari bat da, fenomeno soziolinguistikoak eta komunikatiboak lantzen dituena. Historia sozialari buruzko ale horretan aurkitu ditudan ideia interesgarri batzuk ekarri nahi ditut hona.

[baga]

Katalanaren historia garaikidea paradoxikoa dela dio aldizkariak. Atzera begiratu eta bateratsu ikusten dira hizkuntza ordezkapenaren zantzuak eta bizitasun kulturalaren adierazgarriak.

Ikuspegi soziohistoriko batetik, Europan hiru iraultza ekolinguistiko handi izan direla azaltzen du testuak. Lehena erdi aroan izan zen, herri xehearen hizkuntzak idazten hasi zirenean. Bigarrena XV. eta XVI. mendeetan, lehengo hizkuntza xehe horiek, kasu batzuetan, garaiko monarkia absolutuen hizkuntza bihurtu zirenean; horrek Europako espazio komunikatiboaren segmentazioa ekarri baituzen. Hirugarrena, iraultza liberal burgesen ondoren, hizkuntza horietako batzuk hizkuntza nazionalak izatera iritsi zirenean.

Katalanaren arazoa —eta Europako hizkuntza minorizatu askorena— hor datza: Europako bigarren eta hirugarren iraultza ekolinguistiko horietatik kanpo geratu izana.

[biga]

llibre-historia-social-i-politica-de-la-llengua-catalanaHizkuntzaren historia soziala sarri aktore kolektiboen testigantzan oinarritu da: eliteak,
eskola edo eliza. Subjektu indibidualen lekukotza integratu beharra azpimarratzen dute. Aneta Pavlenkoren lana aipatzen da, esaterako. Harek AEBetara joan ziren immigranteen autobiografiak erabili zituen, pertsona horien bizipenetatik abiatuta immigrazioak ingelesa nola ikasi zuen kontatzeko. Hizkuntzaren historia sozialaren erronka hori da: bizipen pertsonal horiek guztiak bere narratiban integratu, une historiko bakoitzeko marko sozialarekin eta politikoarekin lotuz.

Soziolinguistika garaikideak hiru espazio edo leku aitortzen dizkio hizkuntzari: identitatearen lekua, erresistentziaren lekua eta elkartasunaren lekua. Subjektu indibidualen lekukotza eta bizipenak biziki pertinenteak dira espazio horiek aztertzeko.

[higa]

Katalanaren historia sozialean hiru fenomeno dago, egungo egoera ulertzeko bide ematen dutenak: (a) erabilera sozialaren atzerakada; (b) hizkuntza komunitatearen kohesio falta; (c) hizkuntzaren barneko aldaketak eta interferentziak ugaritzea. Hiru fenomeno horiek dira, hain zuzen, historian zehar aztertu behar direnak.

—-

Aldizkariak ideia interesgarri gehiago ditu. Nahi baduzue, hemen ikusi ahal duzue oso-osorik: http://www.raco.cat/index.php/LSC/issue/view/21338/showToc

 

Balantze linguistikoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Imagen1Sarri garrantzizkoa da jakitea izen bakoitzaren atzean zein kontzeptu izkutatzen dugun. Izenak izana zor. Izanak izena du. Garai batean, ziklo baten amaieran, balantzea egin ohi genuen. Egun, ez… egun, memoria egiten dugu: oroit-idazkia. Balantzea ekonomizistegia da, antza.

Halaxe da. Balantzea da negozio baten aktiboa eta pasiboa parez pare jartzea, negozioaren egoera zein den aztertzeko. Balantzea prozesu edo egoera bateko zirkunstantzien eta faktoren ikerketa konparatiboa da, prozesuaren balizko bilakabidea aurreikusteko. Balantze bat bi zutabetan irudikatzen dugu: aldeko faktoreak eta kontrakoak; alde sendoak eta ahulak. Balantze batek aukera ematen du begiratu bakar batean non gauden ikusteko.

Kataluniako Plataforma per la llengua elkarteak lan interesgarria argitaratu berri du, izenburu luze-luzea badu ere:

Balances lingüístiques entre el català i el castellà en les pràctiques institucionals i en els reconeixements legals de l’estat espanyol. Llibre blanc sobre el tractament del català respecte al castellà a l’estat espanyol. Balances Lingüístiques (pdf)

Azterketa konparatibo bat da, hainbat arlotan gaztelaniaren eta katalanaren arteko balantzea egiten duena: a) estatuaren oinarri linguistikoak; b) estatuaren irudi instituzionala, herritarrekiko harremanak, eta hizkuntzaren erabilera territoriala; c) enpresa publikoak; d) Europar Batasuna eta hizkuntzaren proiekzioa nazioartean; e) irakaskuntza; e) justizia; f) hedabideak; g) enpresa eta kontsumoa. Orotara 113 kasu adierazgarri aztertzen ditu.

Egileen ustez, katalanaren tamaina eta bizitasun bereko beste hizkuntzekin alderatuta, erabat anomaloa da katalanak bizi duena. Tamalez, eta estatuaren partetik borondate gutxi ikusten dute “erregimen linguistiko” anomalo hori gainditzeko.