Zirkuluak, Ingurutxoak, Biribilguneak, Harrespilak…

[bat]

Arabako Entzia mendilerroan Surbe izeneko gaina dago. Handik gertu Legaire zelaia. Hortxe eraikuntza megalitiko bat dago: Mendiluze harrespila du izena; harri txikiz egindako zirkulu bat da, puntu kardinalak non diren adierazteko lau harlauza handi dituena. Milaka urte ditu. Diputazioak, bere garaian, erabat berritu zuen (gehiegi, batzuen ustez).

Entzuna dut Arabako Lautadako gazteak udako solstizioa bertan ospatzeko ohitura (ber)piztu nahian dabiltzala… Ederra, ezta?

[bi]

Zirkuluak eta piramideak, biak ala biak, gizarte antolakundeen eta gizarte antolamenduaren ikuspegi antagonikoak islatzen dituzten metaforak dira. Zirkuluak vs. Piramideak. Antolamentu horizontala eta igualitarioa vs. Antolamendu piramidala.

Euskal Herrian zirkuluak maite omen ditugu.

[hiru]

Itziar Madinaren liburu bat irakurri dut: Beste Eguzkia. Desagertzear dagoen mundu bat erakutsi nahi izandu du. Pirinioetako herri bat okupatu duen gazte-taldearen eta bertako azken biztanleen arteko harremana kontatzen du. Liburuan Sandra Ott estatubatuar antropologoaren lana aipatzen du behin baino gehiagotan, zirkuluaren sinbolismoa nabarmentzeko.

Sandra Ott-ek Zuberoko Santa-Grazi herrian egin zuen bere tesia. Bertako oinarrizko antolaketa eta gizarte erakundeak aztertu zituen. Herria mendiz inguraturik eta kasik zirkulu baten erdian izanik, zirkuluaren sinbolismoa antzeman zuen nonahi. Liburu bat argitaratu zuen gero: The Circle Of Mountains: A Basque Shepherding Community. 

Itziar Madinak honela dio: «behin bazen ingurua, mendi ingurua eta jende ingurua, eta biak oso hurbilekoak ziren, batak bestea egiten zuen».

[Lau]

Zirkulua karratuaren kontrakoa ere bada. Karratua zorrotza eta zurruna da; zirkulua, ordea, leuna eta malgua. Mursergok hala jaso du bere kantu batean.

Laukia, zurruna, zorrotza, gogorra, koadroa,
inflexible, rígido, malgutasun gutxikoa alegia
Borde, esquina, arista, izkina, koadrilatero,
limite, muga, mutur, ertz, punta, koadrilatero
Goxo-goxo, irmo, tinko, kamustu
...
Laukia borobilduz
Prozesua da borobila
Emaitza da borobila
Goazen denok haren bila
Goazen denok elkarrekin haren bila
Prozesua bada borobila
emaitza da borobila

Mundiala, ezta?

Joko-arauak

CARME JUNYENT IRAKASLEA eszeptiko samarra da hizkuntza ofizialtasunaz. Bere ustez, hizkuntza handiek ez dute ofizialtasunik behar, eta hizkuntza gutxituei ezer gutxi aportatzen die. Suzanne Romaine soziolinguistak ere antzeko jarrera du hizkuntza politika ofizialekin. The Impact of Language Policy on Endangered Languages artikuluan dio bere ustez hizkuntza eskubideen aitormenak ez duela hizkuntzaren biziraupena bermatzen. Batzuetan esatea ez da nahikoa, egin egin behar da.

Blog zaharrean idatzi nuen horretaz: hemen

Iñaki Agirreazkuenagak ere, legelaria izanagatik, erlatibizatu egin du zuzenbidearen garrantzia. Ildo horretatik, ikuspegi interesgarria azaldu du aurtengo euskal soziolinguistika jardunaldietan, Herri-administrazioa eta legedia: trabak eta aukerak izenburuko hitzaldian.

Zuzenbidea, bere iritziz, gatazkak bideratzeko tresna da, baita hizkuntza alorrean ere. Legeak eskubideak aurreikusten ditu, baina eskubide horiek ezin dira berdin bermatu leku guztietan. Mugak, bere ustez, nagusiki errealitateak ezartzen ditu, eta ez zuzenbideak. Legeek ez dute errealitatea aldatzen. Legeak gatazkak bideratzeko tresnak dira. Bere ustez, zuzenbidea joko bat da (mus jokoa esan du berak): nork bere kartekin jokatu behar du… kontua ez da soilik karta onak izatea, jokatzeko abilezia ere behar da.

Ados, baina… legeak eta  legeria baldin badira joko-arauak, zentzuzkoa dirudi eroso jokatzeko moduko arauak nahi izateak. Ez zaizue iruditzen?